Bu yılki Nobel ekonomi ödülünü, Amerikalı ekonomistler Peter Diamond (70) ve Dale Mortensen (71) ile aslen Kıbrıslı olan İngiliz ekonomist Christopher Pissarides (62) birlikte kazandılar.
Ekonomist Dale Mortensen, özellikle friksiyonel adı verilen işsizlik üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınıyor. Nedir friksiyonel işsizlik sorusu aklınıza gelebilir. Friksiyonel işsizlikte, boş işler uzun süre doldurulamaz. İşveren ve işçinin piyasayı keşfetmesi, işçinin ve işin buluşması uzun sürebilir. Gerçi zaman içerisinde emek arzı ile talebi arasında bir uyum sağlanır ama işsizliğin giderilmesi için beklemek gerekir. Dolayısıyla "friksiyonel işsizliğin" giderilmesi uzunca bir zaman alacağı için o ekonomide işsizlik oranları uzun süre yüksek kalabilir.
Bu yılki ekonomi Nobel'inin diğer sahibi Christopher Pissarides'e gelince... Matematiksel ekonomi üzerine doktorasını Michio Morishima gözetiminde yapmış biri. Morishima, Marx ve Walras'ın çalışmalarını gözden geçiren ünlü bir neo Ricardian ekonomist olarak biliniyor.
Peter Diamond ise devlet borçları ve sosyal güvenlik sistemi üzerine çalışmalar yapan bir iktisatçı olarak tanınıyor. Başkan Barack Obama, Diamond'u, Amerikan Merkez Bankası'na üye olarak seçmişti ama bir senatör tarafından reddedildiği için ataması yapılamadı.
Peki bu üç ekonomiste niye Nobel ödülü verildi? Nobel ödül komitesi, satın almak için ev arayanların satılık ev, çalışmak için iş arayanların boş işlere baktığını ve bu arama sürecinin pek etkin işlemediğini, kurdukları matematik modelle bize anlattıkları için, bu üç ekonomiste ödül verdiklerini açıkladı.
Ödül alan üç ekonomist, işsizlik, boş işler ve ücretlerin devletin düzenleyici kuralları ve ekonomi politikalarından nasıl etkilendiğini matematik bir modelle anlatıyorlar. Ve, işsizlik sigortasının tutarı ile işten çıkarma ve işe almanın bürokratik işlemlerinin süresinin, işsizlik seviyesini yüksek tuttuğunu belirtiyorlar.
Buna göre, eğer işsizlik sigortası yüksek ve yardım uzun dönem sürüyorsa, iş arama süreci uzuyor. İş arayan, iş seçme konusunda acele etmiyor. Boş işler varken çalışmayı tercih etmiyor. Böylece yüksek işsizlik dönemlerinde, işsizlik oranı yüksek kalmaya devam ediyor.
Tabii işsizliğin asıl nedenleri bu şekilde açıklanamaz. Ama uzun süren yüksek oranlı işsizlikte ortaya çıkan "etkinsizliği" açıklamada yapılan bu çalışmaları Nobel ödül komitesi faydalı bulmuş. Ne diyelim.