"Ekm eğin en beyazı Topkapı Sarayı'nda yenirdi, Osmanlı'da" dedi, Topkapı Sarayı Müzesi Başkanı Doç. Dr. Haluk Dursun, İstanbul Keyfi'nde (Ntv) Levent Erden'le sohbet ederken. Beyaz ekmek, asalet ve zenginliğin işareti..
İnsanların ekonomik durumunun bir işareti de tuz..
Tuz o zaman dünyanın en pahalı mallarından. Hemen her ülkede ithal.. Tuz parası öyle önemli ki.. Dünyanın pek çok dillerinde, gelir, ücret "Tuz Parası" diye adlandırılıyor. İngilizce "Salary" /Aylık ücret mesela, "Salt" yani "Tuz"dan geliyor.
Şimdi tuzun da çeşitleri var. Kaya tuzu, okyanus tuzu, Çin Tuzu, Hint Tuzu falan filan.. Ama en makbulü, tuzluğu çevirdin mi, deliklerden kesiksiz, tuzluğun dibine vurmadan akanı.. Yani su emmemiş, nemlenmemiş, kuru tuz. Kuru tuz, türün en pahalı olanı.. Sadece zengin sofralarında var.. "Onun tuzu kuru" lafı da ordanmış meğer.
Saray'da yaz iftarlarının en önemli unsurlarından biri de kar.. Yani içecekleri, şerbetleri soğutan şey.. Kar, kışları Keşiş Dağı'ndan getirilir ve Saray'da özel yapılmış bir kuyu var, orada depolanıp, sıcak günlere saklanırmış. Keşiş Dağı ünlü bir dağ. Öyle ünlü ki, o yönden esen rüzgara adını vermiş..
Keşişleme!..
Peki biz o dağı biliyor muyuz?.
Tabii biliyoruz.. En neşeli dağımız o.. Uludağ!. Keşiş Dağı'nın adını sonradan değiştirmişler, nedense(!)..
Buz yapılmaya başlanınca, kar depolama işi bitmiş.. Buzcular (Ben o devre yetiştim) kalıp kalıp buzları arabalarına yığar, mahalle mahalle dolaşırlardı. Bir karış eninde 10 santim falan yüksekliğinde, bir metre uzunluğunda kalıplar.. Ölçüyle alırdık.. 10 kuruşluk dedik mi, 10 santimden işaretler keserdi buzcu..
Saray devrinde, buzu yaz sıcağından koruyacak düzen yok.. Talaş içinde satarlarmış.. Buzcu parayı peşin alır, sonra buzu keser verirmiş.. Niye?.
Adama güvenmediğinden değil..
Buzu talaştan çıkardın, kestin.. Adama verdin. Adam kesesini açtı, bir büyük para çıkardı. Üstünü ara.. Sende bozuk yok.. Mahallenin bakkalına git, bozdurmaya çalış.. Bu arada, kesilen buz sıcaktan erisin.. Bunu önlemek için işte, buz parası peşin alınır, para işi önceden bitermiş ki, buz kesilir kesilmez, alan evine koştursun.. Erimeden..
Adetlerin inceliğine, güzelliğine bakar mısınız?.
