Kapalıçarşı Bizans'tan Osmanlı'ya, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bugüne ticaretin kalbinin attığı yer olmaya devam ediyor. Girişimciliğin, ticaretin, zanaatin ve geleneğin buluştuğu tarihi mekânı eski köye yeni adet getiren yenilikçi insanlar değiştiriyor. Yenilikçilik bazen gelenekle çatışsa da aslında her ikisini birlikte yaşatacak bir formüle her zaman ihtiyaç var. Küresel girişimler çıkaran bir kültürün detaylarını Kapalıçarşı kültüründe bulmak mümkün.
Mardinli aileden gelen ve 5 nesildir Kapalıçarşı'da iş yapan Mir Diamond's sahibi Can Koçhisarlı 3B (3 boyutlu) tasarım ve 3B yazıcı kullanarak küresel rakiplerine meydan okuyor. Laboratuvarda elmas üreten Appsilon da dünyada etik elmas üreten 5 girişimden biri. Hollandalı yatırım fonu Diffusion Capital Partners'dan 1.5 milyon euro yatırım alan Appsilon, Kapalıçarşı esnafından öğrendiklerini geleceğin ihtiyaçlarıyla buluşturmaya çalışıyor. Henüz 1 yılını doldurmadan yatırımcının ilgisini çekmeyi başaran girişim, ezberleri bozmaya aday.
ZANAATÇİ YENİLİKÇİ ÇATIŞMASI
Şirketin ortak kurucularından Can Koçhisarlı, babadan gelen mesleğin boyut değiştirdiğini ilk zamanlarda keşfediyor. Babasına ürünleri daha kolay üretecek yöntemler önerdiğinde, babasının verdiği yanıt oldukça anlamlı. Koçhisarlı yaşadıkları çatışmayı şöyle anlatıyor:
"Ben 'Baba biz niye bu işi daha hızlı yapacak yöntemleri kullanmıyoruz. 1 tane üreteceğimiz yerde 5 bileziği tamalayabiliriz' dediğim anda, 'Evladım eski köye yeni adet getirme. İşten kaytarma. Başımıza icat çıkarma. Ne diyorsam onu yap' diye azarlandığım çok olmuştur. Turizmin gelişmelerden olumsuz etkilendeği 4-5 yılda işlerin azalmaya başladığı zmanlarda çıkış yolu ararken 3 boyutlu tasarımla tanıştım. Düşe kalka 15 metrekarelik atölyeye 3B yazıcı aldım. Öğrendikçe daha çok keyif aldım. Şimdi iş farklı boyut kazandı. Çin ve Hindistan'a karşı nasıl mücadele edeceğimi öğrendim. Üstelik sürekli öğrenmeye devam ediyorum."
Can Koçhisarlı en önemli sorunun insan kaynağı olduğunu belirterek, "Özellikle 3 boyutlu tasarım ve modelleme, 3 boyutlu yazıcı konusunda eğitimli gençlerin deneyimi çok yetersiz. Teknolojiyi bilse de sektörü bilmediği için genelde kısa sürede çuvallıyor" diyor.
'ÇİN'DEN ALIP SATARSAN ZENGİN OLURSUN'
Yıllar önce Çin'e yapılan bir ziyarete Türkiye'den büyük oyuncularla gittiklerini söyleyen Can Koçhisarlı, "O zaman bizim işin en büyükleri olan abilerimize 'Biz niye bu işin araştırma geliştirme faaliyetini yapmıyoruz' diye sordum.
Bana 'Oğlum bu işi Çin'den alıp satarsan zengin olursun' şeklinde yanıt verdiler. Aslında haklı olduklarını gördük. Yaşanan turizm krizi ve Çin'in yükselişi Kapalıçarşı'da pek çok kişiyi bitirdi. Ancak ben küçük atölyede ürettiklerimle 3B modelleme ile hemen çizip 3B yazıcıda kalıpların çıkışını alıyorum. Üretimde işçilik maliyeti düştü ve süre kısaldı. Yurtdışından gelen taleplere de hızlı yanıt veriyorum" diye yaşadığı dönüşümü anlatıyor. Bazen geleneğe sahip çıkarken yenilikçi fikirler törpüleniyor. Aslında burada en önemlisi zanaatin yaşaması. Bu konuda çarşıda uzun vadeli bir şekilde önlem almak şart.
SAVUNMA SANAYİSİ KULLANIYOR
Sabancı Üniversitesi'nden 3 arkadaşın kurduğu Appsilon, laboratuvarda ürettilen elmasın fiziksel ve kimyasal olarak doğal elmastan farkı olmadığını çiziyor. Appsilon kurucu ortağı Buğra Kuloğlu, "Dünyada gelişen bir trend var. Elmas stokları sınırlı ve çok zor koşullarda elde ediliyor. Kanlı Elmas filmiyle gündeme gelen konu etik elmasın gündeme gelmesini sağladı. Etik elmasın fiziksel ve kimyasal olarak diğerlerinden farkı olmadığını görünce bunu tercih edenler çoğaldı. Zaman içinde bu dönüşümün hızlanacağını göreceğiz" diyor. Yüksek teknoloji ile laboratuvarda üretilen elmas ve türevlerinin kullanımı mücevherat sektörünün çok ötesinde. Savunma sanayi, endüstri, elektronik ve kozmetik sektöründe de kullananılan bu ürün dışa bağımlılığı azaltabilir. Elmas dünyanın en sert, ısıyı en iyi ileten malzemesi olması sebebiyle süper materyal olarak adlandırılıyor. Savunma ve uzay sanayisinde önemli kullanım alanlarının yanı sıra quantum bilgisayarlar gibi ileri teknolojilerde de yer alıyor.
TÜRKİYE'DE GİRİŞİM KÜLTÜRÜNÜN İZDÜŞÜMÜ
Türkiye'deki girişim kültürünün nelerden ilham alması gerektiğini düşünürseniz, tarihi yarımada en güzel rehber. İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde göreceğiniz Kadeş Anlaşması'nın iki kopya hazırlanan kil tabletinin biri İstanbul'da diğeri Berlin'de bulunuyor. Kadeş Anlaşması tarihte nasıl bir dönüşüme sebep olduysa Blok Zinciri teknolojisi aynı etkiyi yapıyor. Yine Arkeoloji Müzesi'nde yer alan Sikke koleksiyonu, kripto paralarla nasıl bir dönüşüm beklediğinin anahtarı. İşte Kapalıçarşı böyle bir dönüşümün izlerini taşıyan benzersiz bir kültür taşıyor.
DİCAPRİO ETİK ELMASA YATIRIM YAPTI
Artık dünyada çok zor bulunan pembe elmas gibi türlerin bile üretilebildiğini belirten Buğra Kuloğlu, "Mevcut koşullarda elmas üretiminin maliyeti sürekli artıyor. Biz Türkiye'de kurulan ama küresel hedefleri olan bir girişimiz. İstanbul'un tarihi ve Kapalıçarşı kültürü bizim yaptığımız işe doğrudan katkı sağlıyor. Ancak elmas sadece mücevher sektöründe kullanılmıyor. Özelikle güçlü fiziksel yapısı dolayısıyla farklı amaçlar için de kullanılıyor. Bu yüzden pazarın potansiyeli sürekli artıyor. Kanlı Elmas (Blood Diamond) filminin başrol oyuncusu Leonardo DiCaprio, Diamond Foundry girişimine yatırım yaparak etik elmasa olan ilginin artmasını sağladı" diyerek konuya ilginin giderek artacağını vurguladı.
