Gizleyerek, unutarak, en kötüsü inkâr ederek, hiçbir yere varılamaz. 132 yıl boyunca Cezayir alabildiğine adaletsiz ve zorba bir sistemin boyunduruğuna sokuldu...
Setif, Guelma, Kherrata katliamları Cezayirliler'in belleklerinde ve vicdanlarında ilk günkü tazeliğiyle demir atmış durumda. 8 Mayıs 1945'te dünya barbarlığa karşı zaferini kutlarken, Fransa evrensel değerlerinden saptı...
Anılara, tüm anılara saygılıyız. Şiddet, adaletsizlikler, katliamlar, işkence... Hepsi için de gerçeği kabul etmek görevimiz...
Gerçeği kabul etmek ve ortaya koymak bir zorunluluk. İşte bunun için tarihçilere arşivleri açmak gerekiyor.
***
Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande'ın Cezayir Parlamentosu'nda yaptığı konuşmadan satırbaşları bunlar.
Bir cümleyle özetlersek; Hollande "Fransa'nın Cezayir'de işlediği katliamları kabul ediyor ama özür dilemiyor."
Bir başka deyişle, "Tanımaya evet, özüre hayır!"
Ve bir mesajla noktalıyor: "Gelin, gerçeğin belirlenmesini tarihçilere bırakalım."
***
Hollande'ın bu kriteri Türkiye'nin enerjisini tüketen "Ermeni tehciri" sorununun çözümünde de anahtar işlevi görebilir.
Türkiye ne diyor: "Türkiye de, Ermenistan da, ellerinde tehcir dönemiyle ilgili belge bulunan diğer ülkeler de arşivlerini açsın. Karma bir tarihçiler komisyonu oluşturulsun. Bu komisyon tüm arşivlere girsin, ulaşabildiği tüm belgeleri değerlendirsin..."
Ama bu çağrı ne Ermenistan'dan olumlu yanıt alabildi bugüne kadar, ne de o döneme ilişkin epey belgeye sahip olan Almanya, İngiltere, Fransa, Rusya, ABD gibi dostlardan.
***
Hollande neden tarihçilere arşivlerin açılmasını istiyor? Çünkü Cezayir'in bağımsızlık savaşıyla ilgili Fransız belgelerinin önemli bir bölümü bugün bile kilit üstüne kilit vurulmuş dolaplarda saklanıyor. "Devletin güvenliği açısından hassas belgelerin kamuya açıklanmasının 50 yıl yasak olması" nedeniyle.
Aynı şekilde, Cezayir de bağımsızlık savaşı dönemiyle ilgili belgelerin toplandığı arşivleri tarihçilere açmıyor. Zira iki taraf da vahşet uyguladı, iki taraf da katliam yaptı savaş yıllarında.
Türkiye'nin "Herkes arşivlerini açsın" çağrısının yanıtsız kalmasının da asıl nedeni, "Ermeni tehciri"nde herkesin günahının olması değil mi?
***
Hollande, Türkiye'nin AB üyeliği konusunda bugüne kadar tutarlı bir politika izledi. Hep tek koşul öne sürdü: "Türkiye, Ermeni soykırımını tanımadan AB'ye giremez."
Onun talebine onun formülüyle peki: "Tanımaya evet, özüre hayır."
Ama tanımak için de önce gerçeklerin ortaya çıkması gerekiyor.
Gerçeklerin ortaya çıkması için de arşivlerin açılması.
Başta Fransa olmak üzere o dönemin -yukarıda saydığım- tüm büyük güçlerine sormak lazım: Var mısınız?
