Konumuz bugün de Türkiye ile Ermenistan arasında 31 Ağustos 2009'da paraf edilen ve 10 Ekim'de Zürih'te imzalanan iki protokol.
Yani "Diplomatik ilişkilerin kurulmasına dair protokol" ile "İlişkilerin geliştirilmesine dair protokol".
İlki sınırların açılması ve karşılıklı büyükelçi gönderilmesiyle iki devlet arasındaki, diğeri ise iki halk arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesini öngörüyor.
Ancak Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin getirdiği yorumlar ve koyduğu şerhlerle başlayan gerilim, süreci hızla bir duvara toslamaya doğru götürüyor. İşte son gelişmeler:
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan Azerbaycan'a dün bir yazı gönderildi. Konusu: Azerbaycan'ın protesto notasına yanıt. Azerbaycan niye bu notayı gönderdi? Cevap: Çünkü ABD, Yukarı Karabağ yönetimine mali yardım kararı aldı. Yani tanımadığı, Ermenistan dahil hiçbir ülkece tanınmayan Karabağ'a Washington'dan dolaylı ve de bir hayli anlamlı destek geldi.
Tam da Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun Afganistan Konferansı için Londra'da bulunduğu sırada, İngiltere'nin Galler bölgesi hükümeti bir karar aldı: -İşçi Partili- Galler Başbakanı Carwyn Jones, 1915 tehcirindeki olayları "Soykırım" olarak tanıdıklarını açıkladı.
Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın Dış Politika Başdanışmanı ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcısı Vigen Sarkisyan'ın "Wall Street Journal"da bir demeci yayınlandı: "Cumhurbaşkanı Sarkisyan'a protokollere atılan imzaları geri çekme yetkisi verecek bir yasa hazırlanıyor..."
Ve nihayet Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev yine "Wall Street Journal"e verdiği demeçle perdeyi indirdi: "Ermenistan, Karabağ dahil, işgal ettiği Azeri topraklarını geri vermeden Türkiye'nin iki protokolü onaylamayacağından eminim." Şöyle devam etti Aliyev: "Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesi ile Karabağ sorunu birbirinden ayrılırsa, Ermeniler, Karabağ'la ilgili barış görüşmelerini bloke eder."
Açmazı aşmak için...
Bir-iki güne sığdırılan bu gelişmelerin anlamı şu: İki protokolün onay süreci donmak üzere. Ermenistan Parlamentosu onaylasa bile TBMM kılını kıpırdatmayacak. Ermenistan, tehcirin yıldönümü kabul ettiği 24 Nisan öncesinde "Soykırım" iddialarını tanıyan ülkelere yenilerini eklemek için diasporanın da çabaları ve desteğiyle diplomatik hamleye kalkışacak. ABD Kongresi dahil. Zaten Anayasa Mahkemesi'nin kararında "Türkiye-Ermenistan ilişkileri normalleşse bile soykırımın tanınması politikasından kesinlikle vazgeçilemeyeceği" belirtiliyor.
Peki hiç umut ışığı yok mu? Var. Aliyev'in de vurguladığı gibi, "Ermenistan'a ekonomik baskı yapmak." Bu baskılar etkili olur mu? Yanıtı Ermenistan Parlamentosu Bütçe ve Finans Komisyonu Başkanı Gagik Minasyan versin:
"2008 Ağustos'undaki Osetya savaşında bizi dünyaya bağlayan Gürcistan koridoru birkaç gün kapanınca ne ciddi ekonomik sorunlar yaşadığımızı unutmayın. Ya o koridor birkaç ay kapalı kalsaydı, ne yapardık? O nedenle Türkiye-Ermenistan sınırının açılması stratejik önem taşıyor."