Anayasa'nın 25'inci maddesine göre, "Herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir".
Hemen ardından gelen maddede ise, "Herkesin, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahip olduğu" güvence altına alınır. "Bu hürriyetin resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini kapsadığı" önemle vurgulanır.Ondan iki madde sonra ise, "Basının hür olduğu" ve "Sansür edilemeyeceği" hükme bağlanır.Yani, Anayasa'nın 25, 26 ve 28'inci maddelerine dayanarak Türkiye'de ifade ve basın özgürlüğünün Batı standartlarına yakın olduğunu söyleyebiliriz. Ancak bu güvenceler -Anayasa ve yasalarla getirilen kısıtlamalar dışında- medyaya her konuda her şeyi yazmak, çizmek veya duyurmak, bunun için de her türlü bilgiye ulaşmak imkânını veriyor mu? Bana göre, hayır.
Kongre'de bir oylama
Bir örnekle açıklayayım. ABD'de Başkan Barack Obama'nın en iddialı projelerinin başında gelen sağlık reformu geçenlerde Temsilciler Meclisi'nde kıl payı kabul edildi. 215'e karşı 220 oyla. (Not: Geçmesi için 218 oy gerekiyordu.) Oylamanın ertesi günü "New York Times" gazetesi, Temsilciler Meclisi'nin 435 üyesini mercek altına aldı. Her üyenin tercihinin ardında yatan gerekçeleri veya nedenleri deşti. Bunun için her üyenin seçim kampanyasındaki harcamalarını ve bu harcamaların finansmanını, yani bağışları didikledi. Bağışlarda özel sigorta şirketlerinin desteğini irdeledi. Sonuçta "Hayır" oyu kullananların ezici çoğunluğunun seçim kampanyasının finansmanında özel sigorta şirketleri ile onların lobiciliğini üstlenenlerin çok ciddi katkılarda bulunduklarını kanıtladı. "New York Times" o kadarla da yetinmedi, bir başka "Araştırmacı gazetecilik" örneği verdi: Obama'nın sosyal güvenlik planıyla ilgili olarak Kongre'de söz alanların da konuşmalarını inceledi. Vardığı sonuç: Cumhuriyetçiler'den 22, Demokratlar'dan da 20 üye konuşma metinlerini, çok büyük bir ilaç grubunun ve o grubun lobicilerinin hazırladığı metin üstüne kurmuşlardı. Hatta bazıları konuşmalarında ilaç grubu ile lobicilerin ellerine tutuşturdukları metinden cümleleri, paragrafları aynen okumuşlardı. Kıyamet koptu tabii. Evet, ABD Kongresi'nde lobilerin gücü ve etkinliğini bilmeyen yok. Washington'daki "K Street" te boydan boya lobi şirketlerinin büroları sıralanıyor. Kongre'ye kayıtlı lobicilerin sayısı 42 bini geçiyor. Ancak, "New York Times"in başarısını haberleştiren "Le Monde" un kullandığı ifadeyi tekrarlamam gerekirse, "Belki de ilk kez olarak lobicilerin etkileriyle ilgili doğrudan ve somut kanıtlara ulaşıldı.
Türkiye'de gazetecilik
Türkiye'de böyle bir gazetecilik yapmak mümkün mü? Yukardaki yanıtımı tekrarlayayım: "Hayır". Çünkü, "New York Times"in başarısını tekrarlama olanağını verecek anayasal ve yasal altyapıya sahip değiliz.
" Diyelim ki, Meclis'te önemli bir yasanın oylamasının sonuçlarını irdeleyeceksiniz. Hiçbir bulguya ulaşamazsınız. En az iki duvara çarparsınız.
1- "Parti disiplini": Tüm partilerde milletvekilleri "Grup kararı" na göre oy kullanmaya zorlanırlar.
2- "Siyasetin finansmanı": Hiçbir partinin, hiçbir milletvekilinin seçim harcamalarını öğrenemezsiniz. Şeffaf olmadığı için.
İkinci duvar galiba bir ölçüde aşağı çekilecek. AB süreci yol haritasında "Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun Tasarısı"nın 2010'da yasalaştırılması, böylece seçim harcamalarının şeffaflaştırılması öngörülüyor.
Ama ilkiyle ilgili pek umut ışığı yok. Kolay mı; gerçek anlamda "Parti içi demokrasi"nin sağlanmasını gerektiriyor. Partilerin en alttan en üste kadar tüm kademelerinin seçimle belirlenmesini, lider sultasına son verilmesini, vs...O nedenle, daha uzunca bir süre "New York Times", "Washington Post" ve diğer Batı medyasının "Araştırmacı gazetecilik" başarılarını iç çekerek izleyeceğiz.
Sağlıklı ve mutlu bir hafta dileğimle...
