Araştırmacı yazar Meltem Reyhan'ın son kitabı Para Ne Söyler, Biz Ne Anlarız'da para hakkında hiç bilmediğiniz şeyler var. Reyhan ile geçmişten bugüne, para hakkında yanlış kurduğumuz cümleleri, onu hayatımıza nasıl çekeceğimizi, para ve paha arasındaki ince çizgiyi konuştuk.
- Para kötü bir şey mi?
- Değil. Parayı iyi ya da kötü yapan insanların karakteri, davranışı. Para insanın yarattığı bir materyal, takas aracı. Bir şeyi alıyoruz, bir şeyi veriyoruz. Zamanımızı, emeğimizi veriyoruz karşılığında para alıyoruz ve parayı takas ediyoruz yani hâlâ takas aracı para. Ama bir yandan da parayı en büyük değerlendirme aracı olarak görüyoruz ki burada bir yanılsama var. Bizim en büyük değerlendirme aracımız zaman olmalı. Parayı zamanla takas etmiş durumdayız. Param olursa her şeyi yaparım sanıyoruz oysa zamanın olursa yapabilirsin. Paraya çok büyük anlam atfediyoruz.
- Pandemi parayla olan ilişkimize bir aydınlanma getirdi mi?
- Getirdi ve sonra geri aldı. Mütevazı olduk, bu kadar giysiye ihtiyacım yokmuş, araba olmadan da yaşayabiliyormuşum, bu kadar tatile gerek yokmuş diyerek birer keşişe dönüştük adeta. Hepimiz sadeleştik ama sonra yine eskisine döndü her şey, zincirlerimizden kopmuşçasına harcama yapmaya başladık. Şimdi de sıkışık hissediyoruz. Dünyada her şey ekonomik anlamda çok şey değişti.
- Aynı koşullarda olan iki kişi düşünelim, para birine kolay diğerine zor yollardan geliyor? Neden?
- Paraya yüklediğimiz anlamı aileden alıyoruz. Parayla bizim aramızda bir hikaye var. O hikayeye atfettiğimiz şekilde, parayla ilişkimiz şekilleniyor. Parayla ilgili sıkıntılar yaşayacağını düşünenler hep yaşıyor. Hedef para değil başarmak olmalı. Para kazanma amacıyla işe giren başaramıyor. Parayı amaç değil araç olarak görmek...
İŞÇİ İLE TÜCCAR FARKI...
- Ailemizin bize parayla ilgili kurduğu cümleler geleceğimizi etkiler mi?
- Ailenin parayla hikayesi aktarılıyor, anlatılıyor. Diyelim ki bir işçi ailesinde büyüdünüz, düzenli gelir, pay etmeli bir düzen. Taksitler belli, gelir belli. Ama bir tüccar çocuğu öyle değil, bazen eve çok para geliyor, bazen hiç gelmiyor. Ve o bu düzensizliğe alışık. Babanın işi sıkıntıya girdi kavramı var. Memur ya da işçi ailesinde büyümüş birinin kendi işini kurmasıyla ilgili eşikleri oluyor. Onlar kurumsal hayat istiyor. Kurumsal hayattan çıkıp kendi işini kuranlar da, kurumsalda kazandığını denkleştirme derdinde. Aslında özgür gibi görünür ama değil. Ailemizin bize kurduğu cümlelerle ve seyrettiklerimizle kuruyoruz para ilişkimizi.
- Son dönemde yüzükleri, araba markasını göstermek bir akım oldu... İnsanlar bu gösterişi yapmaktan utanmıyor artık...
- Yokluk bilinçleri var. Elinde kaç karat yüzük olduğu önemli değil bu kişiler için, yüzüğü kendisinin görmesi onu tatmin etmiyor. Başkasının görmesi onu tatmin ediyor. Ve içselleştiremeyenler gösterir. Temiz bir insan temizim demez, mutlu olan mutluyum demez. Bu etrafını ikna etme çabasıdır. Gerçek zenginler, zengin olduklarını göstermez.