Tarihte en fazla gizli servis ismi değiştiren milletlerden biri olan Ruslar (Çarlık devrinde Ohranka, Bolşeviklerin ilk döneminde ÇEKA, sonra NKVD ve derken KGB'nin kurulması bunun delili) en başarılı istihbarat operasyonlarını Soğuk Savaş yıllarında Amerikalılara karşı gerçekleştirmiştir.
Bu tezin kanıtı niteliğindeki iki ayrı belgeyi, daha doğrusu raporu; MİT'e çeyrek asır süreyle çalışmış istihbarat uzmanı Cemal Alparslan Ertuğ'dan edindim. Zaten iki raporun Rusça'dan çevirisini de Ertuğ yapmış. Bu iki raporda 1946 yılının Mart ayında Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti, yani Devlet Güvenlik Komitesi adıyla kurulan KGB'nin ABD derin devletine sızma operasyonları ayrıntılarıyla anlatılıyor. Ruslar, bu operasyonların detaylarını bayağı edebi eser çalışır gibi düzenlemiş ve istihbarat servisinde okutulan bir kitapçığa dönüştürmüş.
SSCB Bakanlar Kurulu'na bağlı çalışan KGB'nin Birinci Şube Müdürlüğü tarafından onaylanan kitapçığın editörü, edebi editörü ve kıdemli musahhihi bile var. Üzerinde çok gizli yazan istihbarat servisi kitapçığı değil, sanki Proust romanı mübarek…
Raporlardan ilkine göre KGB'nin hulul, yani ajan sızdırma konusunda hedeflediği kurumlar şöyle sıralanmış:
"Başkanlık Kabinesi ve Ulusal Güvenlik Konseyi'nin New York'taki temsilcileri, Birleşmiş Milletler nezdindeki ABD delegasyonu, Dışişleri Bakanlığı Pasaport Dairesi vb. dâhil Dışişleri Bakanlığı;
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), bu bakanlığın askeri haber alma organları ve ABD'deki NATO Kurmayının Daimi Askeri Grubu;
Merkezi Haber Alma Örgütü (CIA) ve Federal Soruşturma Bürosu (FBI);
ABD hükümeti üzerinde doğrudan etkiye sahip olan Ulusal Üreticiler Birliği ve en önemli tekeller ile bankalar;
En önemli bilim merkezleri ve laboratuvarlar;
ABD'de önde gelen partilerin yönetim organları ile diğer etkin kamu ve politik kurumlar;
Sendikalar, gençlik örgütleri, gazetecilik kuruluşları vb;
Yabancı ülkelerin ABD'deki diplomatik ve ticari temsilcilikleri ve ayrıca Birleşmiş Milletler Sekreteryası ile Birleşmiş Milletler nezdindeki yabancı temsilcilikler."
KGB, AMERİKAN KURUMLARINA NASIL SIZDI?
Hedeflenen bu kurumlarından bazılarına Soğuk Savaş'ın en hararetli yıllarında sızmalar da gerçekleştirilmiş. Raporda bu sızmalar ayrıntılı biçimde anlatılıyor. Kitapçığın amacı metinde şöyle özetlenmiş:
"Bu kitapçığın amacı, Amerikalıların angajesinin kendine has özelliklerine dikkat çekmek ve var olan koşullarda Sovyet Dış İstihbaratının yasal merkezlerinin ABD ve Üçüncü Dünya'da Amerikalıların angajesi konusundaki bazı yararlı deneyimlerini açıklamak, aynı zamanda Sovyet istihbaratının Amerikalılar arasında ajan ağı kurma işini nasıl hallettiğini anlatmaktır.
Metin, angaje için temel olarak mimleme (spotting) yöntemleri ve Sovyet Dış İstihbaratıyla işbirliğine ikna etmek için en etkin araçları saptamak amacıyla Amerikalıları değerlendirme yöntemleri ve angajenin başarıya ulaşması konusunda bazı sorunları inceliyor."
Raporda devamla 'tüm angaje amaçlı olgunlaştırmalar üç gruba ayrılır' denilerek bir tasnif yapılmış. Buna göre KGB istihbarat subaylarının devşirmek istediği Amerikalılarla ilgili olgunlaştırma çalışmalarının üç türevi şöyle özetlenmiş:
"- İstihbarat subayımızla bir Amerikalı arasındaki kişisel bir tanışmanın sonucu olarak başlayan angaje için olgunlaştırma... Ajan ağının devreye sokulmasının mümkün olmadığı ya da böyle yapılması için doğrudan bir ihtiyaç bulunmadığı durumlarda; olgunlaştırma, bizzat istihbarat subayınca yürütülür. Örneğin, istihbarat subayımızla aynı resmi kuruluşta çalışan bir Amerikalının yavaş yavaş işin içine çekilmesi durumu böyledir.
- Amerikalı ve onun istihbarat potansiyeline ilişkin olarak önceden elde edilen bilgilerin temeli üzerinde bir ajan ağı veya bizzat istihbarat subaylarınca yürütülen angaje için olgunlaştırma… İstihbarat subaylarının olgunlaştırmaya katıldığı durumlarda, bu önceden elde edilen bilgiler, Amerikalıyla kişisel temas sağlanmadan önce bile onu bir ajan olarak bizimle işbirliğine çekmek için özgün yollar olgunlaştırılmasını mümkün kılar.
Bu veriler, Amerikalının ideolojik ve politik ya da maddi bir temel üzerinde bize yardıma hazır olduğuna ilişkin, şahsın durumunu tehlikeye sokacak belge ve bilgilerden oluşur.
- Amerikalıları 'sahte bayrak' altında toplayan bir ajan ağı tarafından, istihbarat subaylarının şahsi katılımı olmaksızın yürütülen angaje için olgunlaştırma... Bu işleri yürütmek için, özel olarak eğitilmiş, recruiter denilen angaje ajanları kullanılır."
'AMERİKALILARA YAKLAŞMAK İÇİN HOBİ GELİŞTİRİN'
Raporlardan ilkinde yer alan önemli ayrıntılardan biri, ABD'li yetkilileri devşirmek isteyen KGB'cilerin Amerikalıların sevdiği türden hobilere ilgi duymalarının salık verilmesi. Şöyle diyor raporda:
"Amerikalılarla buluşmak üzere makul sebepler oluşturmak için, KGB subaylarının golf, balık tutma, tenis, bahçecilik ve pul ya da para koleksiyonculuğu gibi hobiler geliştirmeleri gerektiği belirtilmektedir. Amerikalılarla ortak ilgi alanları oluşturma olasılığını artırmak için, ayrıca sanat, bilim ya da edebiyatla ilgili özel bilgiler edinmeleri tavsiye edilmektedir."
Raporda devamla KGB'nin bir istihbarat subayının New York'taki merkezinde, muhtemelen Soğuk Savaş'ın son dönemlerinde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nda çalışan Ukrayna kökenli Amerikalı Rok adlı şahsın nasıl devşirildiği anlatılıyor. Raporda bu operasyonun başlangıcı şöyle anlatılmış:
"İstihbarat subayımız, Rok'u az eğitim görmüş, firmasını çok seven, fakat başarılı olmak için gerekli iş yeteneklerine sahip olmayan basit bir adam olarak tarif ediyordu. Kişilik olarak Rok, cana yakın ve kolay arkadaşlık kuran bir insandı. Bununla beraber, ciddi bir konuşma özrü (bir kekemelik) nedeniyle bu arkadaşlıkları sürdüremiyordu. Bu yüzden hemen hemen hiç arkadaşı yoktu ve sık sık yalnızlık nöbetleri içinde içki içiyordu. Bütün bu bilgileri analiz eden merkezimiz, istihbarat subayına, ajanın da yardımıyla Rok'la bir restoranda 'tesadüfi' bir buluşma düzenlemesi görevini verdi.
Bu buluşma gerçekleşti ve sonra istihbarat subayımız Rok'la ilişkilerini sağlamlaştırdı; onunla arkadaş oldu. İstihbarat subayı bir arkadaş olarak Rok'tan Moskova'daki bir arkadaşı için, Sovyet vatandaşlarına satışı yasak olan bir kaç malzemeyi satın almasını istedi. İstihbarat subayı aldığı malzemelerin bedelini Rok'a ödedi, fotoğraflarını çekti ve sonra da bunları evinde saklamaya çok istekli olan Rok'a geri verdi. İstihbarat subayı ayrıca Rok'a 300 dolar komisyon' ödedi. Böylece Rok doğrudan istihbarat işbirliği yoluna girmiş oldu."
KGB'nin hazırladığı diğer raporda Rus casuslarının angaje operasyonlarının, istihbarat potansiyeli olan ve kendilerini Sovyet Dış İstihbaratıyla işbirliğine yönlendirecek yeterince güçlü saiklere (motiflere) sahip Amerikalıların teşhis edilmesi yoluyla başarıya ulaşabileceği belirtiliyor. Raporda bu bağlamda aşağıdaki kategorilere giren bireyler Sovyet istihbaratının operasyonel ilgi alanındadır deniliyor:
"- Devlet kuruluşlarının gizli politik, ekonomik, askeri, bilimsel ve teknik bilgiler ile istihbarat ve karşı istihbarat bilgilerine ulaşma yetkisine sahip görevlileri;
- Resmi olmayan kurumlar ve kuruluşlarda çalışan fakat faaliyetleri ve ilgi alanları nedeniyle kendisine karşı istihbarat çalışmalarının yürütüldüğü ülkenin devlet sırlarına ulaşabilen kimseler, muhabirler, teknik büro ve firma çalışanları, göçmen grupların temsilcileri ve yabancı istihbarat ajanları;
- Gizli bilimsel, teknik ve ekonomik bilgilere ulaşabilen özel firmaların çalışanları;
- Hükümet kuruluşlarına katılma olasılıkları yüksek olan kişiler."
KÜÇÜK YEKÛNLERLE DEVŞİRİLEN AMERİKALILAR
Sovyet istihbaratı o devirlerde; Amerikalı hedefleri parayla, hem de 300 ila 500 dolar arası küçük yekûnlerle devşiriyordu. Tamam; nihayetinde CIA, Soğuk Savaş'ın sonlarında Sovyetler Birliği'nin çökmesini sağlayan büyük operasyonlar gerçekleştirdi. Ancak o noktaya gelene kadar bir avuç dolar için memleketini satan epey double ajan barındırmış belli ki.
KGB'nin hazırladığı diğer rapor ise Kuzey Afrika Ülkelerinde ABD Kuruluşlarına İstihbari Olarak Sızma Amacıyla Angaje Ajanlarının Elde Edilmesi ve Eğitilmesi başlığını taşıyor. Bu rapor, Soğuk Savaş'ın sonlarında Sovyetler Birliği'nin yıkılmasından üç yıl önce, 1988'de hazırlanmış.
Bahse konu raporda Kuzey Afrika Ülkeleri (Cezayir, Fas, Tunus) şartlarında ABD kurum ve kuruluşlarına sızma çalışması için angaje ajanlarının seçilmesi ve eğitilmesinin ilkeleri anlatılıyor. Raporda şöyle deniliyor:
"Son yıllarda bir dizi gelişmekte olan ülkede KGB'nin yasal istihbarat merkezleri, ABD kuruluşları çalışanlarının angajesi çalışmalarında çok büyük güçlükler yaşamaktadır. Yerel karşı casusluk servisleri güçlenmekte; personel sayıları artmakta; çalışma metotları iyileşmekte; en yeni operasyonel-teknik araç ve gereçlere daha çok alışmaktadırlar. Aynı şekilde Amerikan gizli servisleri, Sovyet gizli servislerinin ilgisini çekebilecek kendi hedeflerine dönük karşı-casusluk tedbirlerini güçlendirmekte; bunların Sovyet temsilcileri ile temaslarını açığa çıkarmakta, test etmekte ve bunları kayıt altına almakta; Sovyet istihbaratçıların açığa çıkarılması için önlemler almakta, planlı çalışmaları yapmakta, istihbaratçılara ve onların bağlantılarına dönük ajan operasyonları yürütmektedir.
Başka (sahte) bayrak altında çalışma dâhil, angaje ajanlarının seçilmesi, hazırlanması ve kullanılmasının problemleri, Kİ (Dış İstihbarat Akademisi), PGU (SSCB KGB'nin Birinci Şube Müdürlüğü) ve PGU Enstitüsü'nün daha önceki bir dizi bilimsel araştırmasında yankı buldu.
Kuzey Afrika'daki ülkelerde günümüzün operasyonel şartları ağırdır ve son yıllarda giderek daha da kötüleşmektedir. Örneğin, Fas ve Tunus gibi batı yanlısı devletlerde ABD, Fransa ve Federal Alman Cumhuriyeti servisleri ile yakın ilişki içinde çalışan yerel istihbarat servislerinin faaliyetleri, sert karşı casusluk ve polis devleti önlemleri Amerikalılar üzerinde çalışmayı ciddi olarak güçleştirmektedir. Politik ve operasyonel şartların Amerikalılar için daha az elverişli olduğu ve yerel karşı casusluk örgütlerinin kendilerine daha fazla dikkat ettiğini hissettikleri sosyalist eğilimli devletlerde, özellikle Cezayir'de, Amerikan kuruluşlarında güvenliğin gerektirdiği önlemler titizlikle uygulanmaktadır."
Raporda devamla bu tür üçüncü ülkelerde en kolay devşirilecek elemanların, bulunulan ülkenin gizli servis ve emniyet mensupları olduğu belirtilmiş ve şöyle denilmiş:
"Bu grup, yerli vatandaşların olgunlaştırılması ve angajesi için en uygun olanıdır. Ayrıca bunlar Amerikalıların gizlice incelenmesi ve daha sonra bizi ilgilendiren bir plan içinde yararlanmak için, şu ya da bu Amerikan vatandaşının tuzağa düşürülmesi için gerekli şartların oluşturulması için kullanılabilirler."
KGB'nin hazırladığı iki kitapçık, tarihin en büyük ve sistematik casusluk operasyonlarının da etkisiyle yıkılan Sovyetler Birliği'nin, tarih sahnesinden çekilmeden önce ABD'ye ne kadar istihbari gol attığını göstermesi bakımından anlamlı.
ABD ile SSCB arasındaki nükleer güce dayanan Dehşet Dengesi, belli ki bir dönem casuslar arası Soğuk Savaş'ta da geçerliymiş ve yine de belli ki, bu denge 1990 öncesinde Amerikalılar aleyhine sık sık bozulmuş. Ezcümle… KGB'nin iki raporu 'Soğuk Casus Savaşları'nın mimleme, devşirme ve ihanetlerle örülü karmaşık doğasını hakkıyla anlatıyor.