Bölgemizde yüzyıllardır o kadar çok dertle mücadele ettik ki ne kadar stratejik bir konumda olduğumuzu coğrafya kitaplarında okumakla kalıyorduk. Pandemi bize bir kez daha ne kadar kıymetli bir konumda yerleşik olduğumuzu ispatladı. Bugün Çin'in bile durgunluktan bahsettiği bir konumda "daha hızlı büyümek"ten bahsediyorsak nedeni bu coğrafya ve bizim genetik mirasımız olan yılmazlığımız. Özellikle üretkenliğin azalması; pandeminin lojistiği, enerjiyi, işgücünü değerli kılması; çip, konteynır hatta kamyon şoförlerinin yokluğunun sektörleri kilitlemesi tüm dünyayı başka bir yola sürüklüyor. Bu tablo Türkiye'yi, yıllardır Çin'in üstlendiği "daha uygun ortamda yatırım yapılan ülke" pozisyonuna doğru ilerletiyor. Özellikle Avrupalı, uzak doğuya değil daha yakına yatırımlarını çekmeye çalışıyor. ABD'li Avrupa'da üretemediğini daha hızlı sonuç alabileceği ülkeye götürüyor. Doğu, batıya yaklaşmak için üs arıyor. Kısacası pandemi tüm verdiği sıkıntılara rağmen Türkiye'ye çok önemli bir fırsat kapısı açıyor. Türkiye'ye doğudan gelen yatırımlar da, ABD'nin ihracatta ikinci sıraya yerleşmesi de bunun sonucu.
Tedarik sıkıntılarında yaşanan sorunlar ve maliyetlerin artması, özellikle bireysel tüketime yönelik sektörlerde iş yapış biçimlerinde değişikliğe yol açtı. Ucuz işgücü yerine merkeze yakınlık önem kazanıyor. Son dönemde şirketlerin strateji değişikliklerinde alt alta pek çok örnek sıralayabiliriz. Örneğin tekstilde üretim, iş gücünün düşük olduğu Asya ülkeleri yerine büyük pazarlara yakın bölgelere taşınmaya başladı. Son olarak İtalyan moda devi Benetton, pazara yakın yerlere taşınma hedefi çerçevesinde Türkiye'deki üretimini artırmayı planladığını açıkladı. Benetton CEO'su Renon "Üretim süreci ve sevkiyat ücretleri ile ilgili daha fazla kontrol sahibi olmak stratejik bir karar"dedi. Şirket, 2022 sonuna kadar Asya'daki üretimi yarıya indirme hedefi çerçevesinde Türkiye'nin de aralarında bulunduğu ülkelerde üretimi artırarak üretimi büyük pazarlara daha yakın yerlere taşıyacağını söyledi. İsveç merkezli mobilya devi IKEA da pandemi döneminde küresel olarak yaşanan üretim ve sevkiyat kesintilerinin yanı sıra artan navlun maliyetlerinin ardından, Türkiye'den daha fazla alım yapmak için harekete geçti. Türkiye'deki mevcut üretimine ek olarak koltuk, kanepe, kitaplık, gardırop ve mutfak dolapları kategorilerini de büyük montanlı olarak Türkiye'de ürettirerek ihraç etmeyi planlıyor. IKEA Türkiye Genel Müdür Vekili ve CFO'su Kerim Nişel "Son dönemde pandemi ile birlikte gelen lojistik krizi ile Türkiye'de üretim yaptırma konusunda çok ciddi bir hareketlenme var" dedi. Polonya merkezli hazır giyim şirketi LPP de, Asya-Avrupa arasındaki navlun fiyatlarındaki artıştan ve teslimat gecikmelerinden dolayı, üretimin daha pahalı olmasına rağmen tedarik zincirinin bir kısmını Türkiye'ye kaydırabileceklerini söyledi.
Olayın bir de finans cephesine bakalım. İstanbul Finans Merkezi'nin %67.5'i fiziken tamamlandı. Yakında yasal düzenlemelerini de duyurmaya hazırlanan İFM'yi "Konjonktürel sıkıntılara bakarak değil geleceği düşünerek yapılan proje" olarak nitelendiren Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Başkanı Prof. Dr. Göksel Aşan, "4 saatlik uçuşla neredeyse 2 milyarlık alana ulaşıyoruz. Bu avantajı kullanmak lazım, bugüne kadar yeterince kullanamadık. Birkaç işbirliği peşindeyiz. Körfez çok hevesli. İstanbul için katılım finans tarafında ciddi bir ilgi var" dedi. Tüm bunlar büyüme demek, istihdam demek, aş demek, iş demek. Biz içerde kısır tartışmalarla gölgelenmeye çalışılırken yabancılar fırsatı görüyor.
