Haber ırmağı coşkun ve yıkıcı bir sele dönüştü. Haberler durmaksızın ve kesilmeksizin yağıyor. Irmak taşıyor ve yatağını genişletiyor. İnternet habercileri bu çılgın enformasyon akıntısının üzerinde dans etmeye çalışan sörfçüler gibi. Rüzgarı yelkenlerine doldurup haber aynasında boy veriyorlar. Hedefe ilk varan; haberi ilk gören ve ilk veren olmak için birbirleriyle yarışıyorlar. Doğruluk ve yanlışlık, güzellik ve çirkinlik; bu hızın ve yarışın gölgesinde kalıyor; çizgiler muğlaklaşıyor.
Akış hızlı fakat fazlasıyla yüzeysel.
Neredeyse toprağa değmeden geçiyor.
Yatağın, yani mecranın, derinleşmesi bir yana günden güne sathileşiyor. Haber 5N 1K'ya indirgeniyor. Özgünlük ortadan kalkıyor.
Bu, internet medyasının önemli bir sorunu...
Verilerin ve perspektiflerin totaliterleşmesi ve kutuplaşması...
Aynı hastalık basılı yayınlara da sıçradığında ise gazetecilik kangren oluyor.
Hikâyeyi yakalamak
Şöyle bir düşünelim. Türkiye'deki ana akım gazetelerde ortalama 250 haber yayımlanıyor. Aynı gazetelerin internet sitelerine ise ortalama 600 haber giriliyor.
Ciddi bir nicelik farkı... Günde bir kez basılan gazetelerin hız konusunda internetle yarışma şansı yok. Ontolojik bir imkansızlık. Kendi web siteleri olsa bile...
O halde yarışmayı başka bir alana çekmeli.
Kolaylıkla üstünlük sağlanabilecek ve fark oluşturulabilecek bir alana. Buna kısaca 'derinlik' diyebiliriz.
Yaşamak istiyorsak günlük haber anlayışımızı değiştirmek, derinleşmek zorundayız.
Bir adım geriye çekilelim. Sakin bir şekilde akışa odaklanalım. Sebep-sonuç ilişkilerini çözmeye çalışalım. Nereden geldik, nereye gidiyoruz sorusuna cevap arayalım.
Biraz geri, biraz ileri saralım. Biraz uzaktan, biraz yakından bakalım. Kuru bir haberin değil, doyurucu bir hikayenin peşinde olalım. Okuru enformasyon şokuna maruz bırakan değil; bilgilendiren, düşündüren, tartışılan haberlere, analizlere imza atalım.
Bu etraflı bakış ve yaklaşım gazetenin haber ırmağında sürüklenip gitmesine mani olur. Marka değerini yükseltir, orijinal kılar. Okur bunu takdir eder.
Nitekim ediyor da.
Bilgi grafikleri Önümde
çoğu Taner Karaman tarafından hazırlanmış ve Sabah'ın spor sayfalarında yayımlanmış info-grafikler duruyor. Zaman içerisinde kendi takipçilerini oluşturmuş, takdirle karşılanan, övgü alan sayfalar bunlar.
En önemlisi, 'Araştırma' logosuyla yayımlanan bu haberler sadece Sabah'ta var.
Okumuş Çocuklar (12 Temmuz 2014) mesela. Görüyoruz ki Alman Milli Takımı'ndaki 23 isimden 19'u akademiliymiş.
Bu akademiler Alman Futbol Federasyonu tarafından destekleniyormuş.
Haberde üç grafik var. İlkinde federasyonun bu akademilere yıllar içinde artan maddi desteği resmedilmiş. İkinci tabloda bu akademilerden mezun futbolcuların yaş gruplarına göre dağılımı çizilmiş. Hemen üzerinde Alman Ligi'nin yıllar içinde nasıl gençleştiği var.
Üç tablo onlarca satır yazıya bedel...
Neyleyim Boş Derbiyi haberinde son iki sezonda oynanan derbileri stadyumda izleyen taraftarların sayısı verilmiş. Dünya Yıldızlarına Kafa Tutuyor'da Beşiktaşlı Demba Ba'nın istatistikleri Ronaldo, Messi, Neymar gibi isimlerle karşılaştırılmış. Olağan Şüpheliler'de Fenerbahçeli futbolcuların pas haritaları çıkarılmış. Devler Gençleşti haberinde Süper Lig'de görev yapan teknik adamların yaş ortalaması ele alınmış. Burak Çakıldı'da Galatasaray futbolcusu Burak Yılmaz'ın şut ortalamasındaki düşüş özetlenmiş.
Farklı perspektifler
Şüphesiz futbol sayılardan ve istatistiklerden ibaret değil. Ama bu tür yarı bilimsel yaklaşımların okura farklı bir perspektif sunduğu, içeriği zenginleştirdiği kesin.
Sabah Spor müdürü Murat Özbostan'ı, görsel yönetmen Recep Güngör'ü ve özellikle Taner Karaman'ı kutluyorum. Bu özgün yaklaşımın diğer servislere de örnek olmasını diliyorum.
Bilgi grafiklerinin tarihi mağara resimlerine kadar gider. Ama biz o kadar uzağa gitmeyelim. İnfo-grafik deyince akla ilk gelen isimlerden biri olan David Macaulay'i ve onun The Way Things Work kitabını hatırlatmakla yetinelim.
Görselliğin önem kazandığı bir zaman dilimindeyiz. Karmaşık verilerin görselleştirilerek daha derli toplu ve anlaşılır hale getirilmesi, hikayenin grafiklerle sunulması; günümüzde saygın gazetelerin sıkça başvurduğu bir yöntem. Kimi gazetelerde buna mahsus bölümler bile var. Türkiye ne yazık ki bu konuda arzu edilen düzeyde değil.
Şimdilik...