Marketteyiz… Etiketler el yakıyor. Sebze meyve fiyatları doruklarda...
Ama bir dakika… Bir şeyler oluyor. Görevli geliyor, sivribiberin 12.90'lık etiketini kaldırıyor, yerine 6 TL'lik etiketi koyuyor.
Neler oluyor?
Enflasyonla Topyekûn Mücadele var ancak saniyeler içinde sivribiberin fiyatı yarıdan fazla nasıl düşer?
Düşer; çünkü dışarıda artık tanzim satış var.
Düşer; demek ki mümkünmüş.
Düşer; zaten o fiyat, utanç verici kâr iştahını temsil ediyordu.
Düşer zira civardaki tanzim satış biriminde sivribiberin tarla komşusu 6 Türk Lirası...
Düşünmek gerekir. Üreticiden çıkarken yan yana duran 2 kasa sivribiber, aynı mesafeyi kat ediyor, aynı mazotu yakıyor, üreticisine aynı para ödeniyor. Fakat birinin yolu markete düşüyor, 12.90 TL etikete bürünüyor, diğerinin yolu tanzime düşüyor ve 6 TL'lik etiket giyiniyor.
Burada sorun tanzimde mi markette mi? Neticede ürün aynı, güzergâh aynı fakat etiketler arasında dev uçurum var.
Sorun markette zira raf parası, raf aydınlatması, raf temizliği derken raf terörü bahanesiyle maliyetleri şişirmiş, toplam kârlılığı maksimize ederken etiketi de 12.90 TL'ye vardırmış.
Peki, tanzim kâr etmiyor mu? Tabii ki ediyor. Etmesi de gerekir. Anadolu'da bir söz vardır;
"kârsızlık, arsızlıktır" diye. Kâr etmeli ki ikinci kasa sivribiber de gelebilsin.
Market için de geçerli kâr edebilme zarureti. Fakat marketin yaptığı, arsız kâr… Eğer saniyeler içinde etiket yarıdan fazla düşebiliyorsa, gerçek satış fiyatı üzerinde muazzam köpük biriktirilmiş demektir.
Ben, tanzim satış ile başlayan gıda zincirini terbiye etme sürecinin sürekliliğini, zincirin tüketici ucundaki "tanzim" yanı sıra zincirin üretici ucundaki "tanzim" ile mümkün olacağına inanıyorum.
Zira dağıtım kanalındaki kanal tedavisi, zinciri yeniden fahiş kâr iltihabına duçar etmeyecekse, üretim kısmını da "nizama" sokmak, tanzim etmek gerekecektir. Bu tanzimin yolu;
Kamu seraları kurarak piyasa yapıcılık adımı yanı sıra;
Üreticinin kooperatifleşmesi,
Arazi toplulaştırma ile ölçek ekonomisine yönlendirilmesi,
Elindeki arazinin ürününü bölen miras kanununun tarlayı bölmemesi,
Piyasa şartlarına göre bir sonraki dönemde ne ekileceğine, Bilimsel verilerle karar verilmesidir.