Bundan yarım asır önce davul zurna eşliğinde Avrupa'ya pazı gücü gönderiyorduk. Beyin gücümüzü değerlendirecek yapılardan da mahrum idik; bu yüzden Batı'ya göçtüler. Yıllar boyu onları geri çağırdık, durduk.
Tersine beyin göçü söylemine kanıp dönenlerin çoğuna hayatı zindan ettik. Üniversitelere sokmadık, kamuda yer vermedik, özel sektörde itibar etmedik. Ancak bu beyinlerimizin bulundukları coğrafyalardaki başarılarıyla övündük, durduk.
90'larda, Amerika veya Avrupa'daki bilim, teknoloji merkezlerine her ziyaretimde, Türkiye'den parlak beyinlerin yaptıklarını görür, onlara gereken ortamı sunamadığımız için hayıflanırdım.
10 yıldır bu durum değişiyor. Tersine beyin göçü, slogan olmaktan çıkmaya başladı. TÜBİTAK'ın "2232 Yurda Dönüş Araştırma Bursu" sayesinde göç 5 kat arttı.
Proje ile araştırmacılara 3 bin 250 lira burs veriliyor, yol masrafı ve sigortası karşılanıyor. Ayrıca özel sektörde veya üniversitelerde çalışmasına da imkân tanınıyor.
Ben, gurbetçilerimizin geri dönüşüne "gerek şart" gözüyle bakmıyorum. Zira bu sayede dünyaya insan ekiyoruz. Ancak nitelikli beyinlerimizin tamamı olmasa da % 80'inin geri gelmesini "yeter şart" görüyorum. Çünkü onlara ihtiyacımız var.
Tersine beyin göçünün nicelik teşvikleri, yerindedir, artırılabilir. Fakat bu göçün hem "beyine" hem de "ülkeye" üst düzey yarar sağlayabilmesi için, nitelik teşvikleri gerektiğini savunuyorum.
Niteliğe yönelik teşvikler "vasat akla" göre tasarlanmış yasa, yönetmelik, mevzuatlar taranarak oluşturulabilir. En basitinden dâhileri ülkede tutacak sistemler geliştirilebilir.
Somut öneri: Üstün beyinlerimiz için 9 yaşında üniversiteye girmek, 12 yaşında profesörlük, pekâlâ "mümkün" olabilmelidir.