Geçtiğimiz hafta, terörle mücadelenin "kamu yatırımları" boyutunu analiz etmiştim. Dilerseniz bu hafta meselenin "istihdam" boyutuna odaklanalım.
Bakanlar Kurulu kısa süre önce "Ulusal İstihdam Stratejisi'ni" güncelledi. Aslında işsizlik konusunda bilinmedik, söylenmedik bir şey kalmadı. Mesele, projeleri hayata geçirme ve sürdürülebilir kılma...
Siyasi ve ekonomik istikrar sayesinde Türkiye'de işsizlik tek hanede seyrediyor. AB'nin iddialı ülkelerinden İspanya'da her dört kişiden birinin işsiz olduğu, gençlerin en az yarısının iş aradığı düşünüldüğünde Türkiye'nin performansı gerçekten takdire değer. Ama yapısal sorunlar henüz çözülmüş değil. İş mevzuatı çok katı. İşverenler, ilave istihdamda iştahsız. İşçiler ya niteliksiz ya da esnek çalışma şartlarından korkuyor. Haklılar da... Part time çalışan bir kişinin emekli olması hali hazırda imkânsız. Lakin bu tabloyu değiştirmek üzere 2012-2023 yıllarını kapsayan istihdam reformlarının yeni yol haritası çizildi. Burada hem işsizlikle mücadele hem de sosyal yardım-istihdam ilişkisi ele alındı.
2010'da yaklaşık 3 milyon işsizden 330 bini (yüzde 10.8) işsizlik ödeneğinden yararlanabildi. 2011'de bu yüzde 12'yi buldu. 2023'e kadar İşsizlik Sigortası Fonu'ndan yararlanma oranının yüzde 25'e yükseltilmesi planlanıyor. 2008-2010 döneminde işsizlik ödeneği alanların, yüzde 31'i bir yıl içinde başka bir işe başlayabildi. 2015'te bu oranın yüzde 40'a çıkması öngörülüyor. Türkiye'de prim ödeme gün sayısına bağlı olarak 6-10 ay arasında değişen işsizlik ödeneği veriliyor. Oysa bu süre OECD ülkelerinde ortalama 16.5 ay. Önümüzdeki dönemde işsizlik ödemelerinde sürenin artırılması düşünülüyor. İşsizlik sigortasının kapsamı özel politika gerektiren yaş grupları dikkate alınarak yeniden düzenlenecek. Amaç, daha fazla işsizin sigortadan yararlanması. Örneğin, yeterli iş tecrübesine sahip olmayan, prim ödeme gün süresini tamamlayamayan gençlerin, işsizlik ödeneğinden yararlanması artık mümkün olacak. Yoksulluğu azaltmayı amaçlayan kamu sosyal yardım harcamalarının GSYİH'ya oranı Türkiye'de, AB ortalamasının gerisinde. Buna rağmen 2002'de yüzde 0.5 olan bu oran 2010'da yüzde 1.2'ye yükseldi. 2023'te ise AB ülkelerine paralel olarak yüzde 3'e çıkması hedefleniyor. Bu yıldan itibaren sosyal yardım alanlardan çalışabilir durumda olanların minimum yüzde 25'inin bir yıl içinde işe yerleştirilmesi amaçlanıyor. Bir yıldan daha uzun süreli işsiz olanların, toplam işsizlere oranı halen yüzde 26 seviyesinde. 10 yıl içinde bu oranın yüzde 20'ye indirilmesi öngörülüyor. Kayıtdışı çalıştığı tahmin edilen 3.7 milyon ücretli-yevmiyeli de kayıt altına alınacak. Özellikle esnek çalışanların emeklilik haklarının kolaylaştırılması, işsizlik ödeneğinden yararlanma şartlarının iyileştirilmesi planlanıyor. 2013'ten itibaren her yıl 400 bin kişinin işgücü yetiştirme kursuna alınması ve bunların en az 160 bininin doğrudan işe yerleştirilmesi öngörülüyor. 2010 verilerine göre, Türkiye'de işgücünün yüzde 64'ünün lise ve altı eğitim seviyesinde olduğu göz önünde bulundurulduğunda işsizlere meslek kazandırılması kritik önem taşıyor. Özellikle doğu ve güneydoğudaki eğitimsiz, mesleksiz ve umutsuz gençlerin dağa çıktıkları biliniyor. Gelir düzeyi arttıkça, silahtan medet umma katsayısı azalıyor.