Koronavirüsün sebep olduğu Covid-19 küresel salgını döneminde biraz daha sabredersek mutlu son yakın gibi görünüyor. Haziran'ın ikinci haftasından sonra her şeyin biraz daha normalleşecek, 'Yeni Normal' düzen bizleri bekliyor olacak. Bizler de sizlere kavuşabilmek ve yarım kalan tedavilerinizi tamamlamak istiyoruz. Haziran'dan itibaren kliniklerimizi açacağız ve kaldığımız yerden devam edeceğiz. Bu hafta Covid-19 pandemi döneminden sonra yeni normalimizin nasıl olacağı ile ilgili sorularınızı yanıtladım ve önerilerde bulundum…
Seda Kanar (37/İstanbul): Koronavirüs tedbirleri genişletildi ve klinikler açılmaya başlanacak. Artık yeni normalimiz diş kliniklerinde nasıl olacak?
Koronavirüs sonrasında önemli olan muayenehanedeki veya klinikteki personelin, çalışanların herhangi bir sağlık sorunu olmamasıdır. Kendi aralarında otururken, sohbet ederken de hijyen kurallarına dikkat etmeleri gerekiyor.
Lavabolar, muayene odaları, hasta koltuklarının özel dezenfeksiyon malzemeleri ile dezenfekte edilmesi şart.
En önemli olan şeyse; hasta kalktıktan sonra tükürdüğü yerleri ters basınç sistemiyle dezenfekte eden koltukların kullanılmasıdır. Bunlar çok önemli. Çünkü hasta tekrar tükürmeye gittiği zaman oradan buhar yoluyla tekrar nefes alınabilir ve virüs bulaşabilir.
En çok dikkat edilen şey, hasta ağzında kullanılan diş kesme aletlerinin ve uçlarına takılan diş kesici elmasların tek kullanımlık olması ve aletlerin steril edilebilmesi (dezenfeksiyondan bahsetmiyorum), tek kullanımlık elmas ucu kullanıp atmak ve makineyi ise steril etmektir.
Sterilizasyon kurallarına çok dikkat edilmesi gerekiyor, aletlerin poşetli olması lazım.
Hasta kalktıktan sonra o bölgeye en az bir saat başka hasta almamak gerekiyor. Diğer hasta kalkınca koltukların kılıflarını hemen değiştirmek oraya hemen yeni hasta otursun diye değildir.
Röntgen odalarının ebatları küçüktür, hemen yeni hastayı almamak gerekiyor. Gerekli havalandırmalarının yapılması gerekiyor.
Sağlık Bakanlığı ve Atom Enerji Kurumu kuralları gereği röntgen odaları küçüktür ve havalandırması yoktur, sadece alttan radyasyonu dışarıya verecek kadar çok küçük bir havalandırması vardır. Bununla ilgili hava temizleyicilerin ve dezenfektanların kullanılması gerekiyor.
Personelin, klinik personel kıyafetinin haricinde üzerlerine hastadan hastaya değiştirilecek şekilde tek kullanımlık önlükler giymeleri gerekiyor. Aynı şekilde bunun hastaya da uygulanması gerekiyor.
Bu dönemde hastalara yapılacak ikramlara dikkat etmek gerekiyor. Eğer cam bardak ile bir ikram yapılacaksa, ilaçlı sularda bekletip, bulaşık makinesinde yıkanması önemli. Tek kullanımlık aletler daha iyi ama mesela Türk kahvesi gibi bir ikram yapacaksanız, önce elde yıkanmış, bir müddet ilaçlı suda bekletilip sonra kesinlikle bulaşık makinesinde 60 derecede yıkanmış fincan ve tabakların kullanılmasını öneriyoruz.
Bir başka dikkat edilmesi gereken konu da şu, hastalar kesinlikle gittikleri kliniklerde şuna dikkat etmeli; size yemek, ikram yapan kişinin hastaya bakmadığı veya hastaya asistanlık eden yardımcının tuvalet temizleyen kişi olmamasına dikkat edilmesi gerekiyor.
Özellikle tuvaletlerin her hastadan sonra kullanılmamış dahi olsa havalandırılıp temizlenmesini öneriyoruz. Hastaların dokundukları, oturdukları yerler çok önemli.
HEKİM GEREKLİ ÖNLEMLERİ ALMALI
ENFEKSİYONUN hastaları, personeli ve kendileri için yayılmasını önleyen veya sınırlayan bir protokol oluşturmak, diş hekimlerinin sorumluluğundadır. Ağız sağlığı ekibi üyeleri, klinik ortamda bulaşabilecek hastalıkların tanı ve yönetimi ile ilgili bilgi ve becerilerini güncel tutmakla yükümlüdür. Hastalarını ve kendilerini enfeksiyonlara karşı korumak için uygun önlemleri almalıdır. Bu önlemler şunları içerir:
Tüm açık yüzeylerin temizliği ve dezenfeksiyonu ilkelerinin benimsenmesi; tekrar kullanılabilir aletlerin dekontaminasyonu, dezenfeksiyonu, sterilizasyonu ve yeniden işlenmesi ve klinik atıkların bertarafı için ilgili makamlar tarafından kabul edilen ve/veya önerilen protokoller,
Steril aletlerin uygun bariyer ambalaj kullanılarak yeniden kontaminasyondan korunmasını sağlamak, sterilizasyon mümkün değilse tek kullanımlık aletler kullanmak,
Sivri uçlu aletlerin kullanımdan sonra çalışma alanından çıkarılması ve açıkça etiketlenmiş delinmeye dirençli bir kaba yerleştirilmesi.
Diş laboratuvarına taşınan cihazlar, protezler, aletler ve uygulanabilir ürünler için dezenfeksiyon ilkelerinin benimsenmesi; biyopsi örneklerinin dikkatli kullanılması ve tavsiye edilen yönergelere göre sızdırmaz kaplara konulması.
KLİNİĞE KALABALIK GİTMEYİN
Kliniklere lütfen kalabalık şekilde gitmeyin. Eğer yaştan dolayı bir probleminiz varsa yanınızda refakatçi olabilir. Bazen hastalar korktukları için kalabalık arkadaş gruplarıyla geliyorlar. Bunu bu dönemde iptal edelim. Tek gelmek en iyisi. Anne, baba, eş, çocuk; yürüyemiyordur vb. o zaman tabii gelinebilir. Ya da kalabalık gelinirse dışarı da beklenebilir. Bu da biraz muayenehane veya kliniklerin genişliği ile de alakalıdır. Artık görmek istemediğimiz görüntülerden bir tanesi de muayenehanelerin çok kalabalık olmasıdır.
LABORATUVARDAN GELEN HER ŞEY STERİL EDİLMELİ
EN büyük problemlerden birisi de hastaların görmediği, hastaların dikkat etmediği laboratuvardan gelen işlerdir. Laboratuvardan gelen işler, kuryesinden paketleme elemanına kadar birçok el değiştiriyor. İş bir hafta önceden bitmiş olabilir, size yeni gönderiliyor olabilir. Bu dişlerin, bu protezlerin temizliğinden emin olunması gerekiyor. Laboratuvardan gelen protezlerin mutlaka hekim tarafından malzemenin cinsine göre ya kimyasallarla ya da cihazlarda steril edilip hastanın kullanımına öyle sunulması gerekiyor. Bulaşma yöntemini herkes biliyor. Laboratuvarda ya da taşıyıcı kuryenin herhangi bir virüs taşıması ve malzemeye dokunması, o malzemeye klinikteki asistanın dokunması, doktorun dokunması ve hastanın ağzına uygulanması bir bulaşma zinciri oluşturur. Bunlara çok dikkat edilmesi gerekiyor.
BEKLEME SALONUNDA EN FAZLA 1 KİŞİ OLMALI
COVID-19 döneminde sürekli olarak anlattığımız hijyen kontrollerini biz diş hekimleri olarak yıllardır HIV gibi virüslerde yıllardır zaten uyguluyoruz. Biz her hastaya herhangi bir virüs varmış gibi göz önüne alarak bakıyoruz. Diş hekimleri, kuralına göre çalışan özellikle özel muayenehanelerde çalışan diş hekimleri olarak bu kurallara dikkat ediyoruz. Hasta sirkülasyonunu da ona göre ayarlıyoruz. Toplumumuzda maalesef yanlış olan bir algı. Bekleme salonu kalabalıksa hizmetin iyi olduğu ve iyi tedavi yapıldığı düşünülüyor. Bekleme salonunda az kişi varsa; 'Aman burada fazla hasta yok, iyi bir yer değil herhalde' gibi düşünülüyor. Hayır, bir hekimin günde sağlıklı ve sıhhatli bakacağı hasta sayısı belli. Kendisine ayıracağı dinlenme süresi de belli. Bekleme salonları boş olsun; en fazla 1 hasta olsun, sırası gelen hasta sırasında alınsın, hijyen kuralları yapılsın, hasta kalktıktan sonra eğer ünit sayısı fazlaysa diğer hasta diğer ünitte tedavi edilsin. Eğer değilse temizlenmesi için belli bir zamana ihtiyaç var, o arada hasta alınmasın. Bunlara dikkat edilmeli; bunlar çok önemli.