Koronavirüsün sebep olduğu Covid-19 küresel salgını döneminde sizlere mümkün olduğu kadar acil durumlar haricinde estetik amaçlı veya implant gibi diş tedavilerini ertelemeniz konusunda yazılarla bilgilendirmeye çalıştım. Henüz diş hekimlerinin kliniklerini açmaları için erken olduğunu düşünüyorum. Ancak her şey iyiye doğru gitmeye devam ederse 1 Haziran'dan itibaren kliniklerimizi açacağız ve sizlerin tedavilerine kaldığımız yerden devam edeceğiz. Bu hafta Covid-19 pandemi döneminden sonra yeni normalimizin nasıl olacağı ile ilgili sorularınızı yanıtladım…
Osman Balcı (İstanbul/38): Koronavirüsten sonra hayatımızda yeni normallerimiz olmaya başladı. Bizlerin bir diş kliniğine giderken ekstra dikkat etmemiz, yapmamız gereken şeyler olacak mı?
Kliniklere lütfen kalabalık şekilde gitmeyin. Eğer yaştan dolayı bir probleminiz varsa yanınızda refakatçi olabilir. Bazen hastalar korktukları için kalabalık arkadaş gruplarıyla geliyorlar. Bunu bu dönemde iptal edelim. Tek gelmek en iyisi. Anne, baba, eş, çocuk; yürüyemiyordur vb. o zaman tabii gelinebilir. Ya da kalabalık gelinirse dışarıda beklenebilir. Bu da biraz muayenehane veya kliniklerin genişliği ile alakalıdır. Artık görmek istemediğimiz görüntülerden biri de, muayenehanelerin çok kalabalık olmasıdır.
Artık 'Sen gel, seni aradan alırız' döneminin hekimler tarafından kapanmış olması lazım. Çünkü diş muayenehaneleri, bekleme salonlarının kalabalık olduğu yerlerdir. Özellikle hekimlerden ve çalışanlardan randevu almadan önce ısrarla şunu söyleyin ve isteyin: "Benim randevum 12.00'de, beni zamanında alacaksınız değil mi?". Artı veya eksi en fazla 2-3 dakika oynaması lazım. Yani randevular kaydığı zaman hastayı başka bir katta bekletecek imkanınız varsa buna diyecek bir şeyimiz yok. Tedavi uzun sürebilir, öbür hasta geç gelebilir, diğeri geç çıkabilir, bu gibi şeyler iki-üç, hatta dört hastanın aynı anda birikmesine sebep olur. Bu da mesafe kontrolü açısından istediğimiz bir şey değil.
RANDEVU SAATİNİ NETLEŞTİRİN
Aslında anlattığımız bu hijyen kontrollerini biz diş hekimleri olarak yıllardır HIV gibi virüsler nedeniyle yıllardır zaten uyguluyoruz. Biz her hastaya herhangi bir virüs varmış gibi bakıyoruz. Kuralına göre çalışan, özellikle özel muayenehanelerde çalışan diş hekimleri olarak bu kurallara dikkat ediyoruz. Hasta sirkülasyonunu da ona göre ayarlıyoruz. Toplumumuzda maalesef yanlış olan bir algı var; bekleme salonu kalabalıksa hizmetin iyi olduğu ve iyi tedavi yapıldığı düşünülüyor. Bekleme salonunda az kişi varsa; 'Aman burada fazla hasta yok, iyi bir yer değil herhalde' gibi düşünülüyor. Bir hekimin bir günde sağlıklı ve sıhhatli şekilde bakacağı hasta sayısı bellidir. Kendisine ayıracağı dinlenme süresi de bellidir. Bekleme salonları boş olsun; en fazla bir hasta olsun, sırası gelen hasta içeriye alınsın, hijyen kuralları yapılsın, hasta kalktıktan sonra eğer ünit sayısı fazlaysa diğer hasta diğer ünitte tedavi edilsin. Eğer değilse temizlenmesi için belli bir zamana ihtiyaç var, o arada hasta alınmasın. Bunlara dikkat edilmeli, bunlar çok önemli.
En büyük problemlerden biri de hastaların görmediği, dikkat etmediği laboratuvardan gelen işlerdir. Laboratuvardan gelen işler, kuryesinden paketleme elemanına kadar birçok el değiştiriyor. İş bir hafta önceden bitmiş ama size yeni gönderiliyor olabilir. Bu dişlerin, bu protezlerin temizliğinden emin olunması gerekiyor. Laboratuvardan gelen protezlerin mutlaka hekim tarafından malzemenin cinsine göre ya kimyasallarla ya da cihazlarda steril edilip hastanın kullanımına öyle sunulması gerekiyor. Bulaşma yöntemini herkes biliyor. Laboratuvardaki bir kişinin ya da taşıyıcı kuryenin herhangi bir virüs taşıması ve malzemeye dokunması, o malzemeye klinikteki asistanın dokunması, doktorun dokunması ve hastanın ağzına uygulanması bir bulaşma zinciri oluşturur. Bunlara çok dikkat edilmesi gerekiyor.
HERKES DİKKAT EDECEK
Aslında burada sevindirici olan şey şu: Bu hadiselerin, bu tür viral virüsle alakalı işlemlerin insanları ne kadar rahatsız edebileceğini ve ne kadar tehlikeli olduğunun farkına varıldı. Artık herkes çalışmasına dikkat edecek, hastalar daha bilinçli olacak. Bir bekleme salonunun temiz olması, o muayenehanede yapılan işlemlerin, uygulamaların steril olduğu ya da teknolojinin iyi kullanıldığı anlamına gelmiyor. Artık bununla ilgili bir farkındalık oluştu. Artık idealist diş hekimlerinin hayal ettiği sağlıklı tedaviler uygulanabilecek ve bunu anlayabilecek bilinçli hastalar oluşmaya başlayacak. Bu da mesleğin daha huzurlu ve keyifli yapılabilmesini sağlayacak.
Dilara Sağdıç (Ankara/42): Karantina döneminde evdeydik, rutinimiz bozuldu. Dişlerimizi ailecek düzenli olarak günde iki kere fırçalamadık. Zaman zaman diş etlerimizde ağrılar oldu. Diş temizliği mi yaptırmalıyız?
Hastalara tekrar özellikle evde ağız ve diş sağlığı ile ilgili bilgilerin verilmesi çok önemli. Sadece çürük için, eksik diş için diş muayenehanelerine gidilmemeli. Bayram sonrasında, Haziran ayında düzelme olduktan sonra bütün işlemler yapılabilecek duruma gelecek artık. Şu an acil işlemler, o da belli yerlerde yapılıyor.
ENFEKSİYONU KONTROL ETMEK VE ÖNLEMEK MÜMKÜN!
Enfeksiyonun hastaları, personeli ve kendileri için yayılmasını önleyen veya sınırlayan bir protokol oluşturmak, diş hekimlerinin sorumluluğundadır. Önerilen enfeksiyon kontrol çalışması, uygulama prosedürleri izlenerek gerçekleştirilebilir. Diş hekimi muayenehanelerinin gerektirdiği standart önlemleri etkileyen öneriler, kılavuz ilkeler ve yasalar kanıta dayalı olmalı veya uluslararası en iyi uygulamalara dayanmalıdır.
Ayrıca ortaya çıkan ek maliyetler için yeterli maddi tazminat almalıdır. Yerel/bölgesel diş hekimleri birlikleri, diş hekimi muayenehanesinde uygun enfeksiyon kontrolünün önemi, önerilen prosedürlerin etkinliği ve sonuç olarak diş bakımı hizmeti yoluyla bulaşıcı hastalıklara yakalanma konusunda önemli bir risk bulunmaması konusunda eğitmelidir.
Diş hekimliği eğitimcileri, sağlık hizmeti ortamlarında mevcut enfeksiyon önleme ve kontrol önerilerini müfredata ve klinik faaliyetlere dahil etmelidir. Ağız sağlığı ekipleri, klinik ortamda bulaşabilecek hastalıkların tanı ve yönetimi ile ilgili bilgi ve becerilerini güncel tutmalıdır, standart önlemlere ve gerektiğinde bulaşma temelli önlemlere uyulmalıdır. Hastalarını ve kendilerini enfeksiyonlara karşı korumak için uygun önlemleri almak zorundadırlar.