Rusya-Ukrayna savaşı (bahanesi) ile getirilen ambargolar, Rus gazından vazgeçemeyen AB üyeleri ve Fransa seçimleriyle giderek belirginleşen milliyetçilik/ ırkçılık dalgası, dikkatleri bir kez daha globalleşme karşıtlığına çekti.
Oysa pandemi öncesinde ABD-Çin ticaret savaşına rağmen durum bugünden oldukça farklıydı. Dünyanın en büyük e-ticaret şirketlerinden Alibaba'nın, genel merkezini Çin'in eski başkentlerinden biri olan Şian'a taşıması, globalleşmenin geldiği noktaya vurgu yapan bir hamle olarak görülmüştü.
Ne de olsa Şian global ticaretin ilk kaydedildiği yer olan İpek Yolu'nun başlangıç noktası.
Alibaba bu sembolik tercih ile aslında 'ürünlerim dünyayı geziyor, genel merkezimin yerinin bir önemi yok' mesajı veriyordu. Hatta '3 boyutlu dijital dünya', globalleşme 4.0'ı bile konuşmaya başlamıştı. Çok değil sadece 2 yıl sonra bugün, hararetli bir şekilde anti-globalizmi tartışıyoruz.
Harvard Üniversitesi'nde 30 yıldır karşılaştırmalı politika dersi veren Prof. Dr. Pippa Norris, globalleşmede bugün gelinen noktadan çok da büyük bir dönüş olmayacağını, olamayacağını düşünüyor.
Prof. Norris ile Sakıp Sabancı Uluslararası Araştırma Ödülleri kapsamında bu yıl Jüri Özel Ödülü'nü kazanması dolayısıyla online olarak bir araya geldik. Sohbet, ister istemez Rusya-Ukrayna savaşı, ambargolar ve küreselleşme etrafında şekillendi.
Popülizmin sadece bir ülkede değil dünyanın her yerinde yükseldiğine dikkat çeken Norris, bugün gündemde olan 'ambargo' uygulamalarının tartışmalı olduğuna da vurgu yapmayı ihmal etmedi. Ancak Norris'in asıl vurgu yaptığı konu, globalleşmenin geldiği boyut oldu.
Global ticarete yön veren ülkelerin çoğunun dünya ekonomisiyle zannedildiğinden daha entegre olduğunu vurguladı ve şöyle devam etti: "Örneğin Türkiye şu anda 2021 Küreselleşme Endeksinde (KOF), 208 ülke arasında ortalamada 58. sırada yer alıyor. Global ticaret büyük krizlerden her zaman etkilendi. 1880'lerde ihracat o dönem yaşanan krizlerden dolayı azaldı. Ancak 1900'lerin başında yeniden canlandı. Bugün de benzer bir durum yaşanıyor olabilir. Globalleşme tartışmaları bu aralar çok sıcak, ülkeler korumacılık politikalarına yöneliyorlar. Ancak bu geçici olacaktır. Almanya, Fransa Rus gazına ihtiyaç duyduğu sürece ambargoların etkisi tartışılır."
Bu sözlerden de anlaşılan o ki globalleşmeden geri dönüş yok ancak Prof. Norris'in dikkat çektiği gibi iklim krizi bundan sonra her şeyi olduğu gibi global ticareti de şekillendiren en önemli unsur olacak.

***

Bir havalimanı ne kadar sessiz olabilir?
Türkiye'nin, havacılık sektörünün olimpiyatları Routes World'e 2023 yılında resmi olarak ev sahipliği yapmaya hak kazanması dolayısıyla dün İstanbul Havalimanı'ndaki toplantıya gittim. İGA İstanbul Havalimanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü ve Türk Hava Yolları iş birliğiyle 2023'te gerçekleşecek İstanbul'da Routes World'ün tanıtım toplantısı bir otel ya da konferans salonu yerine havalimanının içinde yapıldı. Toplantı öncesinde aklımdan 'acaba çok gürültülü olur mu?' sorusu geçti. Toplantı sırasında dikkat ettim, 'dünyanın en büyük havalimanı'nın giden yolcu terminalindeydim ve hemen hiç gürültü yoktu. Konuşanları rahatlıkla dinlerken, kendimi tamamen izole bir ortamda hissettim. Oysa oldukça kalabalık bir terminaldeydim. Yeni havayolu şirketlerinin Türkiye'ye uçmasını sağlayacak bu önemli organizasyonu dinlerken bir yandan da aklımdan yeni inşaat teknolojilerinin ne kadar geliştiği geçiyordu.