Tarihte aşının ilk kez kullanılmasının üzerinden bir asır geçti. Bu süreçte gelişen bilim ve teknoloji, aşıların koruyucu bağışıklık tepkileri oluşturduğunu ortaya çıkardı. Artık aşıların B lenfositleri olarak adlandırılan bağışıklık hücrelerini aktive ederek nötralize edici antikorlar üretebildiğini biliyoruz. Antikorlar, sağlıklı bir vücudun kilit noktasıdır. Bir virüs veya bakteri üzerindeki bir şekli tanıyan antikorlar, bu sayede virüs veya bakteriye sıkıca tutunurlar. Vücuttaki zararlılar, antikorların bu saldırısı nedeniyle sağlıklı hücrelere tutunamazlar. Vücuttaki zararlılarla güçlü bir şekilde savaşması ve uzun süre dayanması istenen antikorların bu noktaya gelmeleri için vücudun kandırılması gerekir. Bir enfeksiyona yanıt verdiğini düşünen bağışıklık sistemi, T lenfositleri olarak adlandırılan bağışıklık hücrelerini aktive eder. Böylece B lenfositlerinin daha güçlü ve uzun ömürlü antikorlar üretmesi sağlanır.
AŞI NASIL KORUYOR?
Aşılarda, çoğunlukla hedeflenen hastalığın canlı ancak zayıflatılmış virüsleri kullanılır. Bazı aşılarda ise hedeflenen hastalığın ölü virüsleri kullanılır. Bağışıklığın bu tür aşılara verdiği cevap uzun ömürlü değildir. Bağışıklık belleğini artırmak ve korumayı uzatmak için bu aşıların birkaç doz uygulanması gerekir. Kış sezonunda karşılaşılması en muhtemel influenza virüslerinin bir kombinasyonundan oluşan grip aşısı da ölü virüsleri içerir. Bu sebeple koruyuculuğu üç aydır. Bir diğer aşı türü de hedeflenen virüs veya bakterinin değiştirilmiş bir parçasından oluşur. Bu aşıların etkinlikleri değişkenlik gösterir. Nispeten uzun süreli bağışıklık için aşıların tekrarlanması gerekir. Tetanoz ve difteriye neden olan bakteriler tarafından salınan toksinlerin değiştirilmiş versiyonlarından oluşan aşılar, yaklaşık 10 yıllık bağışıklık sağlayabilir.
ANTİKOR GELİŞMİYOR
Önceki yazılarımda Covid-19 hastalarının tümünün virüse karşı doğal antikor oluşturmadığına değinmiştim. Bu konuda yapılan araştırmalar gösteriyor ki, hastalar virüse karşı antikor oluştursa bile, ilk tanıdan 2 ay sonra antikor seviyeleri düşme eğiliminde oluyor. Bu nedenle doğal bir sürü bağışıklığı oluşması olası görünmüyor. Koronavirüse karşı etkili bir aşı tek çözüm gibi görünüyor. Dünyada üzerinde çalışılmaya başlanan 100'den fazla aşı örneğinden umut verici üç tanesi şu sıralar çok konuşuluyor. Diğer etkili olabilecek aşıların varlığına karşın bu üç aşıda test aşamasına geçildi.