Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu kısaca DEHB, son yıllarda sıklıkla duyduğumuz bir rahatsızlık. Evde 'yaramaz' olarak tanımlanan birçok çocuk okul çağına geldiğinde, öğretmenleri tarafından DEHB şüphesiyle uzman yardımı tavsiyesi alıyor. Ancak DEHB, en az çocuklar kadar yetişkinlerde de görülen bir hastalık. Son yıllarda teşhisinde artış gözleniyor olması sebebiyle bilim adamlarının araştırmalarına sıklıkla konu olan bu hastalık, 9 milyon Amerikalı'da mevcut. Uzmanlar büyük bölümünün de teşhis edilmediğini düşünüyorlar. Bu son derece ciddi bir rakam. Ülkemizde DEHB görülme sıklığı şimdilik yüzde 5-7 arasında seyrediyor. En önemli belirtileri arasında unutkanlık ve dikkat dağınıklığı olduğu biliniyor. Bu durum birçokları için asabiyete, yeni başlanan bir işe karşı duyulan heveste azalmaya ve sorumlulukları ertelemeye sebep oluyor. Birçok insan DEHB'yi, derslerde, evde veya hatta oyun sırasında odaklanma problemi yaşayan çocuklarla bağdaştırıyor. Ancak çoğunun bilmediği şey şu ki, DEHB olan çocukların yüzde 70'i bu hastalığı yetişkinliğe taşıyor. Teşhis alan DEHB hastalarının beyin fonksiyonlarının incelendiği bir araştırma sonucuna göre bu kişilerde, beynin gelişmiş karar verme yeteneği ve dürtü kontrolünden sorumlu dört bölümü biraz daha küçük! Daha da önemlisi bu hastalık, genler yoluyla gelecek nesillere de taşınabilme özelliği gösteriyor. Yapılan araştırmalara göre, DEHB teşhisi konmuş bir kişinin çocuklarında da aynı hastalığın görülme ihtimali, diğerlerine oranla üç kat daha fazla.
ÜÇ GRUBA AYRILIR
DEHB, genel olarak üç grupta toplanır. Kişinin organize olmada güçlük çekmesi, dikkatinin kolay dağılması, konsantre olmada güçlük çekmesi olarak tanımlanan Dikkat Eksikliği Bozukluğu, aceleci ve konuşkan olma durumuyla tarif edilen Hiperaktivite ve her iki durumun bir arada görüldüğü Bileşik Tip. Gün içinde sayısız sorumluluğumuz vardır. Ev hanımları için evde yapılması gerekenler yazılacak olsa, uzunca bir liste ile karşılaşmak kaçınılmaz olacaktır. Çocukları okuldan almak, yemek pişirmek, temizlik yapmak ve benzer işleri tamamlamaya odaklanan beyin, yapılacak işleri sıraya koyarken DEHB hastaları için bir şeyler ters gitmeye başlar ve normalden çok daha hızlı bir seyir izler. Aynı bu senaryodaki gibi DEHB olan beyin hızla çalışırken, farklı işleri tamamlayamaz. Kısacası, DEHB hastalığı bulunan kişiler günlük olarak yaptığı işleri sıralama ve uygulama işlemlerini yavaşlatırken güçlük çeker. Bu da, verimi düşürebilir ve başarısızlık hissine yol açabilir. Unutulan fatura ödemeleri, geç kalınan randevular ve bunların yol açtığı öfke nöbetleri DEHB hastaları için kaçınılmazdır.
BELİRTİLER BENZERDİR
DEHB hastalığının bazı belirtileri hemen hemen tüm hastalar için ortak kabul edilir. Birçok kaynakta listelenen bu belirtiler; detaylara dikkat etmede zorluk çekme ve okulda veya diğer aktivitelerde düşüncesizce hatalar yapma eğilimi, umursamaz ve karmakarışık iş üretmek, alakasız dürtülerle dikkatin dağılması ve düzenli olarak devam eden çalışmaları başkalarını rahatsız eden sesler ve olaylarla bölmek olarak sıralanır. Bu ve benzer durumlar, konsantrasyon gerektiren birçok işi yapmada zorluk çekmek anlamına gelir. Bu belirtilerin büyük bölümü okul öncesi yaşlarda görülür ancak en önemli belirtilerden olan dikkat eksikliği, genelde okul çağında öğretmenler tarafından fark edilir. Bir kişinin DEHB hastalığı varsa mutlaka 7 yaşından önce sinyal vermeye başlar. 7 yaşından küçük çocuklarda kıpır kıpır olma, sürekli kalkıp dolaşma, uygunsuz zamanlarda alakasız şeylerden bahsetme, sürekli koşma ve tırmanma isteği, sessiz aktivitelerde zorlanma, bir hikayeyi sonuna kadar dinleyememe, sabırsızlık ve aşırı konuşma önemli belirtiler arasında sayılabilir. Hastalığın teşhisi için saydığım belirtilerin çocukta izleniyor olması yetmez, muhakkak uzman bir psikolog veya psikiyatrist tarafından gerekli incelemelerin yapılması gerekir. Teşhis için en önemli ayrıntı, belirtilerin en az altı ay boyunca devam etmesi, mutlaka yaşında önce gelişmesi ve her ortamda gözleniyor olmasıdır. DEHB'nin tedavisinde farklı yollar izlenir. Hastanın durumuna göre ilaç veya düzenli terapi almak, yapılabilecekler arasında yer alır. Yapılan araştırmalar, ergenlik dönemiyle birlikte davranışların şiddetinde azalma yaşandığını gösteriyor. Hastaların üçte birinde ergenlikle birlikte iyileşme yaşandığı da biliniyor. Son yıllarda çok fazla TV izlemek, şekerden zengin beslenmek, ilgisiz eğitimciler vb. davranışsal hataların; DEHB'ye sebep olduğu yönünde yaygın bir inanış var ancak yapılan bilimsel araştırmalar, bu saydıklarımın hiçbirinin hastalığa sebep olmadığını gösteriyor. DEHB'nin kesin sebebi de henüz bulunmuş değil ancak yaygın teoriye göre, beyinde gelişen bazı kombinasyonlarda hata meydana geldiğinde hastalık gelişmeye başlıyor. DEHB hastalığı olanların hayatlarını kolaylaştırmak için etraflarındakilere önemli görevler düşüyor. Sorumlulukları sürekli hatırlatmak, büyük işleri küçük parçalara bölmek, yapılacaklar listesi hazırlamak, ders çalışmak gibi konsantrasyon gerektiren şeyleri sessiz ortamlarda yapmak ve küçük hatırlatma kağıtları hazırlayıp değişik yerlere asmak yapılabilecekler arasında yer alıyor. Özellikle 'yaramaz' tabir edilen çocukların büyük bölümü uzman kontrolü sonucu DEHB tanısı alıyor. Başarının en önemli anahtarı dikkat ve konsantrasyondur.
HAŞERE İLAÇLARI DİKKAT EKSİKLİĞİNE SEBEP OLUYOR!
Haşere ilaçları, kansere neden olduğu gibi sinir sistemimizi de mahvedebiliyor. Ne var ki ülkemizde satılan sebze ve meyvelerin üçte biri bu zehirli maddelerle kaplı. Haşere ilaçları toksin içerir. Nörotoksin de buna örnektir. New York'ta küçük çocuklar üzerinde bir araştırma yapıldı, üç yıl süren araştırmada belli bir haşere ilacı miktarı ölçüldü. Çocuklarda bu madde ne kadar yüksekse; hiperaktivite ve dikkat eksikliği sorunu da o kadar artıyordu; otizm ve öğrenme güçlüğü de dahil...