İdilika'nın Mutfağı'nda bugün mutfakların olmazsa olmaz baharatları arasında yer alan sumak, kendine özgü ekşimsi tadıyla bilinir. Her ne kadar tadı ve görünümü tanıdık olsa da, sumak hakkında herkes tarafından pek de bilinmeyen birçok detay bulunur. Sumağın yetiştirildiği alanlardan yola çıkıp, tüm faydalarını ve kullanım alanlarını detaylıca inceliyoruz.
Sumak, Antep fıstığı ailesine dahil olan bir bitkidir. Sumak baharatı, bu bitkinin kırmızı renkli çekirdek yapıdaki çiçeklerinin öğütülmesi sonucunda oluşur. Kendine özgü ekşi tadıyla diğer baharatlardan ayrılan sumak, tadının yanı sıra yemeklere renk vermek için de kullanılır. Türk mutfağında genellikle salatalara, yoğurda ve özellikle soğana ilave edilerek tüketilir.
Sumak fiyatları, kilogram cinsinden belirlenir. Sumağın satış fiyatları sumağın cinsine, ürün kalitesine ve satıcının niteliklerine göre değişiklik gösterir.
YÜKSEK YERLERİ SEVER
Yüksekliği 3 metreye kadar ulaşan, üzerinde kırmızı meyveleri olan, çalı şeklindeki hoş görünümlü bir bitkinin minik kırmızı meyvelerinden elde ediliyor sumak. Başta Anadolu'da Akdeniz'e yakın yerlerde olmak üzere Ortadoğu'da ve İran'da yetişiyor. Yüksek rakımlı toprakları sevdiğinden, yaylaların seyrek ormanlık alanlarında bulunuyor ve yükseklere çıkıldıkça lezzeti artıyor.
Ağza alındığında damakta bir baharatın yoğun aromatik etkilerinden çok sıra dışı ekşi bir tat bırakıyor. Bu ekşi karakteristiği onu, Anadolu sofralarında limon, sirke ya da koruk gibi yemeklere ekşilik kazandırmak için kullanılan vazgeçilmez bir baharat olarak konumlandırmış. Türk mutfağında bazı sofralarla ve yemeklerle öyle özdeşleşmiş ki, bugün masasında sumak olmayan kebapçı ya da mantıcıya rastlamak neredeyse imkansız. Türk mutfağında sahip olduğu önemli rol bir yana, başta Lübnan olmak üzere Arap mutfaklarında da geniş kullanım alanına sahip.
Sonbaharda çalı şeklindeki bitkisinin yaprakları kırmızıya; çiçekleri sert, konik, kırmızı meyvelere dönüştüğünde hasat ediliyor. Meyveler tamamen olgunlaşmadan hemen önce toplanıp güneşte kurutuluyor. Tane olarak ya da öğütüldükten sonra toz olarak kullanılabilir. Çoğunlukla öğütülmüş halde kullanımı tercih edilir.
SUMAĞIN FAYDALARI NELERDİR?
Sumak lezzeti kadar sağlığa olan faydalarıyla da ön plana çıkar.
İçinde yüksek miktarda C vitamini ve antioksidan bulunur.
Kansere karşı korur.
Sindirim sistemini düzenler. Hazımsızlığı giderir.
Mide problemlerini iyileştirir.
Sumak, diş eti bakımını yapar. Anti bakteriyel içeriği sayesinde ağız yaralarına iyi gelir.
Boğaz ağrılarını hafifletir.
Ateş düşürür.
Sumağın kazaların yaşanması durumunda kanamaları durdurma özelliği bulunur.
İdrar kaçırma sorunlarına iyi gelir.
Kan şekerini dengeler.
İştah açar.
Sumak cilde faydaları açısından da dikkat çeker. Suyu tonik olarak kullanıldığında sivilceleri ve sivilce lekeleri üzerinde etkilidir. Cilde taze ve parlak bir görünüm verir.
EKŞİSİ NASIL YAPILIR?
Sumak ekşisi, sumağın sıvı halidir. Evde yapmak için ihtiyacınız olan malzemeler, sumak, su ve biraz sabırdır. Sumak bir kaba konulur ve üzerini örtecek kadar su eklenerek bekletilir. Sumağın içindeki maddelerin ve renginin suya geçmesi sağlanır. Bu sular süzülüp kenara alınır ve taze sular eklenir. Toplanan sular üzeri tülbentle kapatılarak güneşte bekletilir ve koyulaştırılır. 1 gün güneşte bekleyen sumaklı su, kaynatılarak son kıvamını alır. Zengin Omega 3 içeriğiyle kalp ve beyni korur.
NASIL ÖĞÜTÜLÜR?
Sumak çekirdeği, yeterince kızarıp olgunlaşınca ağaçlardan toplanır. Özel yöntemlerle güneşte iyice kurutulur. Ardından kuruyan çekirdekler havanda iyice dövülür. Defalarca elekten geçirilir. Su ile yıkanıp süzülür ve tuzla birlikte öğütülür. Bu haliyle bildiğimiz sumak baharatına dönüşür. Toz baharat şeklinde kullanmak yerine sıvı halde kullanmak isterseniz sumak ekşisi haline getirmeniz gerekir.
SUMAKLI SOĞAN SALATASI
MALZEMELER
2 adet kuru soğan
5-7 dal maydanoz
1,5 yemek kaşığı sumak
1 adet limonun suyu
Yarım çay kaşığı zeytinyağı
1 çay kaşığı tuz, ovmak için ekstra
YAPILIŞI: Soğanlar ince piyazlık doğranır. Maydanoz yıkanır ve ince ince kıyılır. Piyazlık doğranan soğana tuz eklenerek yoğurulur. Ardından soğanlar soğuk su altında yıkanır. Bir kap içerisinde tuz, limon suyu, sumak ve zeytinyağı karıştırılır. Süzülen soğanların üzerine eklenerek harmanlanır. Maydanoz eklenerek servis edilir.
