Soyluluk parayla olmaz, mutluluk da. Bunu bilmek, belki de çağımızın en önemli dersi. New York'ta yaşayan bir arkadaşım şu günlerde şehirde birçok insanın okuduğu bir kitaptan bahsetti. Servet, açgözlülük ve mutluluk üzerine sonsuza dek değişmeyecek dersler veren bir kitap, Morgan Housel'in Paranın Psikolojisi'nden başkası değildi elbette. Tesadüflere pek inanmayan biri olarak 828 Broadway'deki en sevdiğim kitapçıdan kitabı hemen aldım. İnsanın parayla nasıl dönüştüğünü çarpıcı şekilde anlatıyordu. Kitabı bitirdikten sonra, arkadaşımla buluştuk, üzerine konuşmak için. "İşte gördün mü, paranın insan psikolojisine etkisini?" dedi. "Gördüm" dedim, ama şaşırmadım. Zira başından beri söylediğim gibi parayla çok işi olmayan biri olarak, paranın soyut bir kavramdan öteye geçip hayatımıza ne derece nüfuz ettiğini hep biliyordum. Soyluluk da, mutluluk da, prestij de, vizyon da parayla olmaz. Evet, paramız olabilir, harcayabiliriz ama hayatı anlamlandıran şeyler maddiyatla ölçülemez.
ASIL MESELE PSİKOLOJİ
Kitaba dönelim. Housel, paraya nasıl baktığımızı ve onu nasıl yönettiğimizi anlamamıza yardım eden 19 kısa hikaye sunuyor. İnsanların paraya dair düşünce biçimlerini ele alarak, karmaşık finansal teorileri basit ve anlamlı bir şekilde anlatıyor. Kitap, hepimizin günlük hayatta karşılaştığı o büyük soruyu soruyor: Gerçekten, para ne kadar önemli? Finansal başarı, sadece bilgiyle ilgili değildir. Bilgi önemlidir elbette, ama para konusunda başarılı olmak, nasıl davrandığınızla daha çok ilgilidir. İşte bu yüzden parayı doğru yönetebilmek, en zeki insanlara bile zor gelir. Çünkü mesele parayı değil, insan psikolojisini anlamaktır. Paranın gücü tartışılmaz ama ona ne kadar değer atfettiğiniz, hayatınızı şekillendiren esas unsurdur. Kitap, finansal kararların ardındaki psikolojiyi açıklamak için tarihsel olaylardan, ünlü yatırımcıların hayatlarından ve sıradan insanların deneyimlerinden örnekler de sunuyor. Bu hikayeler, okuyucuların konuyu daha iyi anlamalarına ve kendileriyle özdeşleştirmelerine yardımcı oluyor. Mutluluğu parada arayanlara şiddetle tavsiye ediyorum, en kısa zamanda, Paranın Psikolojisi'ni okuyun.
AÇIK ARTIRMADA REZERVASYON SATIŞI
Karaborsa maç ya da konser bileti hepimizin aşina olduğu bir durum ancak karaborsa rezervasyon hiç duymamıştım. Bir mekana ücretsiz olarak yaptığınız bir rezervasyonu yüzlerce dolara bir platforma satabiliyorsunuz nasıl mı?
New York'ta en popüler restoranlarda yer bulmak neredeyse bir hayal haline gelmiş durumda. Bir yanda Rao's, Carbone ve Don Angie gibi mekânlarda aylardır bekleyenler, diğer yanda ise birkaç yüz doları gözden çıkarıp o gece rezervasyon yapabilen şanslı azınlık. İşte tam bu noktada devreye giren Appointment Trader adlı internet sitesi yeni bir perde açıyor. 2021'de kurulan site, elinde rezervasyon olan kişilerin bunları sanal bir pazar yerinde satmasına olanak tanıyor. Özellikle New York'ta giderek büyüyen bir müşteri kitlesine ulaşan platform, geleneksel rezervasyon sistemlerini tehdit etmeye başladı bile. Düşünsenize yaptığınız bir rezervasyonu yüzlerce dolara başkasına satıyorsunuz. Platformun kurucusu, rezervasyonların fiyatını belirlerken, satın aldığı cep telefonu verileriyle en popüler restoranların hangi saatlerde dolacağını tahmin eden bir algoritma geliştirmiş. Böylece site, restoran yöneticilerinin de işin içine dahil olabileceği bir sistem oluşturmuş. Bazı restoran yöneticileri, önemli müşteriler için her zaman bir yer bulabilecekleri için bu rezervasyonlar üzerinden para kazanabiliyor. Ancak bu sistemin arkasında yatan etik sorular dikkat çekici. Ücretsiz olan bir rezervasyonun yüzlerce dolara satılması, restoran kültürünü nasıl dönüştürüyor? Bu süreçte, sadece parayı verenin değil, aynı zamanda bu ticaretin parçası olan restoranların da sisteme katkı sağladığını düşünürsek, gelecekte rezervasyon yapmanın lüks bir ayrıcalık haline gelmesi kaçınılmaz mı?
Belki de en can alıcı soru şu: Bu rezervasyon çılgınlığı nereye kadar gidecek? Geleneksel rezervasyon sistemleri bu yeni düzenin karşısında direnebilecek mi, yoksa Appointment Trader gibi platformlar yeni bir norm mu oluşturacak? Cevabı zaman gösterecek, ancak şimdilik masada yer bulmak her zamankinden daha pahalı. İlginç olan şu ki eleştirenler kadar sırf o mekana gidebilmek için bu paraları verenlerin sayısının her geçen gün artması. Daha neler duyacağız bakalım.
