Semerkant… Turan, Türkistan ve Mâverâünnehir olarak bilinen coğrafyanın kalbi… Tarihi İpek Yolu kavşağına kurulan Semerkant'ın adı, Farsça'da taş anlamındaki 'asmara' ve Soğdça'da (Doğu İran dili) şehir anlamına gelen kand kelimesinin terkibinden oluşuyor. Yani kentin isminin Türkçe anlamı aslında Taşkent. Özbekler, Bolşevikler'in Türk dünyasını ayırma gibi kötü niyetli bir kültür stratejisinden ötürü başkent yaptığı Taşkent'e de Semerkant'ın adını vermişler aslında.
Önceki gün ve dün Taşkent'teydik. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun "Başlamasından bu yana en anlamlı ilerleme bugün kaydedildi" dediği Rusya-Ukrayna müzakereleri öncesinde ayakta alkışlanan konuşmasının ardından ayağının tozuyla Taşkent'e geldi. Son ziyaretin ayrıntılarına girmeden önce Türkiye-Özbekistan ilişkilerinin yakın geçmişine kısaca bir bakalım:
Erdoğan, Özbekistan'a ilk resmi ziyaretini; başbakan olduktan hemen sonra, 2003'te gerçekleştirdi. İki ülke arasındaki ilişkiler, 2014'de Erdoğan'ın Soçi'de bir açılış töreninde Kerimov ile bir araya geldikten sonra gelişmeye başladı. Ancak Türkiye'nin Özbekistan'la ilişkileri de daha ziyade 2016'dan sonra yani ülkemiz, 15 Temmuz belasını defettikten sonra güçlendi. Erdoğan, Özbekistan'a uzun bir aradan sonra ilk ziyaretini 17-18 Kasım 2016'da gerçekleştirdi. Erdoğan bu ziyaretinde Semerkant'ta gitti ve Kerimov'la burada görüştü. 2018'in mayıs ayında da iki ülke arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) kuruldu.
TÜRKLER'İN YAPTIĞI ANITA ÇELENK
Cumhurbaşkanı Erdoğan, havalimanında Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in liderliğindeki bir heyet tarafından karşılandı. Erdoğan, Türk tasarımcı Sinan Turaman tarafından tasarlanan ve 45 gün gibi kısa sürede inşa edilen yeni Bağımsızlık Anıtı'na çelenk bıraktı. Bu törenin ardından heyet, Gök Saray'a geçti. Erdoğan burada da askeri törenle karşılandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'a ziyaretinde eşi Emine Erdoğan'ın yanı sıra kalabalık bir heyet eşlik ediyor. Heyette yer alan bazı isimler şunlar: Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik, Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, AK Parti Dış İlişkilerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Efkan Âlâ, Grup Başkan Vekili Mahir Ünal ve TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Cevdet Yılmaz.
Erdoğan, dün akşam Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile baş başa görüştü. Görüşmede ikili ilişkilerin yanı sıra Rusya-Ukrayna Savaşı başta olmak üzere bölgesel ve küresel konular da ele alındı. Ziyaret kapsamında ayrıca Özbekistan'daki Türk enerji yatırımlarının çevrimiçi açılış ve temel atma treni yapıldı. Özbekistan ve Türkiye adına dostluk ağacı dikimi gerçekleştirildi.
Özbekistan ile Türkiye arasındaki Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi'nin ikinci toplantısı da dün akşam yapıldı.
REFORMLAR MİRZİYOYEV DÖNEMİNDE BAŞLADI
Konsey toplantısının ardından da Özbekistan'la 10 mutabakat metni imzalandı. Bu anlaşmaların bir kısmı savunma sanayii alanında. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Özbekistan ile ticaret hacmimizi 10 milyar dolar seviyesine çıkarma hedefini dünkü basın toplantısında açıkladı. Bu ülke ile 2021'de 3,6 milyar dolarlık ticaret hacmine erişildi.
Bu son anlaşmalarla da stratejik ilişkiler en üst seviyeye çıkmış oldu. Erdoğan, Mirziyoyev ile Gök Saray'da 10 ayrı anlaşmanın imza töreni sonrasında ortak basın toplantısı düzenledi. Cumhurbaşkanı, burada yaptığı konuşmada, "En kısa sürede ki bir yıl hedef koyduk, '5 milyar dolar hedefini yakalayacağız' diyoruz. Ardından bununla kalmayacak, bilahare atacağımız ortak adımlarla çıtayı 10 milyar dolar seviyesine çıkaracağız" dedi.
Erdoğan, "Yengi Özbekistan şiarıyla başlatılan reform sürecini biz de canı gönülden destekliyoruz" sözleriyle Cumhurbaşkanı Mirziyoyev döneminde başlatılan kalkınma ve reformu desteklediğini de vurguladı.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin yıkılmasından sonra Özbekistan'ın 1991'de bağımsızlığını ilk tanıyan ülke Türkiye oldu. Özbekistan, Ekim 2019'dan beri de Türk Devletleri Teşkilatı'nın (TDT) üyesi. Türk Konseyi'nin bu yılki zirvesi de 11 Kasım'da Özbekistan'da yapılacak.
Özbekistan, tek yazı ile anlatılabilecek bir ülke değil. O nedenle ayrıntıları, bu yazının ikinci bölümü diyebileceğim ikinci bir yazıya bırakmak kaydıyla toparlayayım:
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Özbekistan'a son ziyareti, kadim bir medeniyet başkenti olan Semerkant'tan bizim medeniyet başkentimiz İstanbul'a uzanan kültürel köprüyü tahkim etti; başkent Ankara'dan Özbekistan'ın başkenti Taşkent'e uzanan siyasi, ekonomik köprüyü de sağlamlaştırdı. Dolayısıyla Erdoğan'ın Özbekistan ziyaretini, Semerkant'tan İstanbul'a, 'Başkent'ten Taşkent'e uzanan güçlü köprünün son kulesi olarak nitelendirmek yanlış olmaz.