Lettizia Moratti ile röportajımız kaldığı yerden devam edecek. Ama önce kısaca Milano izlenimleri. Kentte bir EXPO hareketliliği, yeni özel sektör yatırımları anlamında, özellikle inşaat sektöründe yaşanıyor. Kentin göbeğinde şık binalar, yeni otel inşaatları yükseliyor. Milano'nun yansıttıklarını da aktaralım. Bütün dünya İtalya'nın krizin eşiğinde olduğunu konuşuyor, ama Milano'da insan böyle bir izlenim hiç edinmiyor, belki de nedeni İtalya'nın en zengin kenti olması.



ÖNCÜ KENT MİLANO
Güçlü, zengin, havalı ve şık bir kent Milano. Şehrin kalbindeki dünyanın en büyük gotik tarz katedrali Doumo di Milano çok etkileyici. Katedralin bitirilmesi 600 yıla yakın sürmüş. Bu nedenle İtalya'da 'Doumo gibi, bitmeyen iş' anlamına gelen bir atasözü bile var. Yine bu muhteşem, gizemli katedralin tam karşısında, insanın manevi kıyılarından biraz uzakta, sanki 'günümüz tüketim maneviliğini' temsil eden dünyanın en eski alışveriş merkezlerinden biri "Galleria Vittorio Emanuele II" var. Görkemli duruşuyla etkileyici olmayı başarıyor. Görme fırsatımızın olmadığı, dünyanın en büyük tiyatro binalarından La Scala ise kentin kültürle güçlü bağını temsil ediyor. Fuarcılıkta, otomotiv endüstrüsinde ve modadaki öncülüğü, Milano'yu Avrupa'nın da en zengin şehirlerinden biri kılıyor. İtalya'nın en büyük spor kulüplerinden A.C Milan ve İnter Milan da, bu şehrin çok önemli renkleri arasında. Milano-Torino arasındaki hızlı trene binebilmek ise kısmet olmadı. Milano'yu anlatmayı sürdürmek, artık başka yazıların konusu. Gelelim kaldığımız yerden Moratti ile röportaja.

* Sayın Moratti, BIE üyesi ülkelerin oy verme davranışını, eğilimini neler belirliyor?
- Bu durum, eğilim değişiyor. (Gülümseyerek) Biz mesela tek tek ülkelerin beklentisini anlamaya çalıştık. Ülkelerin EXPO'dan ne beklediklerini anlamaya çalıştık.

* Sayın Moratti, BIE üyesi ülkelerin oy verme davranışını, eğilimini neler belirliyor?
- Bu durum, eğilim değişiyor. (Gülümseyerek) Biz mesela tek tek ülkelerin beklentisini anlamaya çalıştık. Ülkelerin EXPO'dan ne beklediklerini anlamaya çalıştık.

* Rusya'dan Ekaterinburg, Tayland'dan Ayutthaya, Birleşik Arap Emirlikleri'nden Dubai ve Brezilya'dan Sao Paolo aday. Bu tabloda İzmir'in şansı ne olur sizce?
- Bence bu kadar çok rakip olduğu için, çok değişik tipte bir yarış olacak. Bu durumda ülkelere öneri götürmek, çok daha önem kazanıyor. Ülkeleri tek tek tanımak gerekli. Örneğin toplu olarak oy verecek ülkeler var. O ülkelere gidip EXPO'dan ne beklediklerini çok iyi anlayıp, ona göre önlem almanız lazım.

* Başbakan Erdoğan sürece destek veriyor. O dönem Başbakanınızın rolü ne olmuştu?
-Milano aday olduğunda Başbakan Prodi vardı. Öncelikle biz gerek kültürel, gerek bilimsel ve gerekse ekonomik açıdan, çok güçlü noktalarımızı gösterdik ve tam destek aldık. Prodi bize ciddi destek verdi. Doğrusu bizim temamız, o zaman çok revaçta değildi, bugünkü gibi. Yani devletlerin başlıca sorunu değildi. Biz de 'beslenme' temasını önemli kılmak için, yerel, ulusal güçlerden destek almaya çalıştık. Prodi ile daha çok çalıştık.

* Diğer siyasetçiler nasıl yaklaştı?
- EXPO konusunda, İtalya'da milli bir koalisyon oluştu. Örneğin Prodi'nin ve Berlusconi'nin etkilediği, bağlantılı olduğu ülkeler ayrıydı. Her ikisi de ayrı cepheden çalıştı ve destek verdi. O ülkeler, tamamen bizi destekledi. Elbette gözlediğim kadarıyla, Başbakan Erdoğan da destek verdi, veriyor İzmir'e.

* EXPO alanını nasıl belirlediniz?
- Tamamen BIE'nin yer seçimi konusunda, neler istediğini göz önünde bulundurduk. Ulaşım ve şehrin içinde olması önemliydi. Bu nedenle o noktayı belirledik.

* EXPO 2015'in ziyaretçi sayısıyla ilgili beklentiniz nedir?
- Krizden önce 21 milyonun üzerinde öngörmüştük. Ama krizle birlikte, yine 20 milyona yakın ziyaretçi bekliyoruz.

* Kriz EXPO'yu etkiledi mi? Yapılacak yatırımlar açısından da...
- Hayır. Çünkü EXPO, bizde krizin önüne geçecek bir fırsat olarak görülüyor. Devlet politikası da böyle. Tüm siyasetçiler de konuya böyle bakıyor. Devlet, krizden önce adaylık dosyasındaki tüm yatırımlara 'tamam' dedi. Şimdi onlar başlayacak. Ayrıca 'özel sektör yatırımlarını' da çekmeye çalışıyoruz. EXPO'yu onlar da bir fırsat gibi görüyorlar.

* EXPO 2015'ten sonra Milano'yu nasıl etkileyecek?
- Bunu bir örnekle somutlayayım. Bocconi Üniversitesi'nde bir araştırma yapıldı. (Bocconi Üniversitesi,1902 yılında İtalya'da ekonomi üzerine ilk kurulmuş çok önemli bir üniversite) Araştırmada EXPO ile yılda 60 bin iş olanağı doğacağı görülmüş. Bu fırsat Milano gibi zengin ve girişimci bir kentte normalde 13 bin civarındaymış. Üniversite yaptığı araştırmada, bu yıllık iş fırsatlarının 130 bine kadar çıkacağını belirlemiş. İşte size çok somut bir örnek. Yani Milano çok olumlu etkilenecek.

29 MİLYAR EURO GELİR
* EXPO'dan nasıl bir gelir toplamı bekliyorsunuz?
- EXPO'dan 4 milyar euroluk bir gelir bekliyoruz. Bu hemen çabuk gelecek bir gelir rakamı. Ama EXPO sürecinin sonrasıyla birlikte tam 29 milyar euroluk da genel bir geri dönüş bekliyoruz, tüm olanakları göz önünde bulundurunca.

* Çok mu uğraştınız, uluslararası ilişkileri çok mu sağlam tuttunuz?
- Evet öyle. 2006 Kasım'dan 2008 Mart ayına kadar, tamamen bu ilişkilere endekslendik, iletişimi bir ağ gibi örerek, yeniden kurguladık. Bu nedenle çabuk yol aldık. Diğer ülkeleri kendimize çektik. Örneğin 2009'da kriz ortamında turizmde yüzde 7 artış yaşadık. Yani EXPO'nun etkileri aslında çoktan olumlu yönde başladı.

* Şu anda EXPO çalışmalarını bir şirket mi yürütüyor?
- Evet bir şirket kuruldu. EXPO SpA adında. Şirkette ekonomi bakanlığı var, belediye var, ticaret odası var, olması gereken başka kurumlar var. Özel sektörü çeken bir yapısı var. Kamusal bir şirket özelliği taşıyor.

* Kazandığınızda neler hissettiniz?
- Öncelikle çok büyük gurur duydum. Sonuçta bu ulusal proje. Rakibimiz zor. Ayrıca diğer ülkeleri, oy verenleri de hayal kırıklığına uğratmadığımız için mutlu oldum.

* Şu an EXPO ile ilgili resmi bir göreviniz var mı?
- Öncelikle belediye başkanlığı görevini sürdürürken, seçilmiş hükümet komiserliği görevim de vardı. Ben ikisini birbirinden farklı noktada görüyorum. Bu nedenle özellikle belediye başkanlık görevim bittiğinde, seçilmiş EXPO komiserliği görevine 2016'ya kadar devam edebilme imkanım olmasına rağmen, kendim bıraktım. Etik anlamda doğrusu buydu. Şu an her alanda fahri destekçisiyim zaten EXPO'nun. Gönüllüyüm her anlamda.

* BIE üyesi ülkeler ile somut projeler yaptınız mı geçmiş dönemde?
- Evet, zaten adaylık süresinde ulusal düzeyde 76 proje için çoktan işbirliği başlatmış ve yapmıştım. Ayrıca 35 BM üyesi ile de anlaşmıştım. Geride 180 uluslararası proje bıraktım. Bunların büyük bölümü bıraktığımda çoktan bitmişti; gidip açılışlarında bile bulunduğum oldu. Nijerya, Kamboçya, Haiti, Senegal ve Dominik Cumhuriyeti'ne gidip projelerin açılışına katıldım. Aslında benim için EXPO'nun gerçek mirası, İtalya'nın kazanması kadar, bu somut projelerin gerçekleşmesini görmek. Bu bir insanlık mirası.

* İtalya destek verecek mi, 2020 için, Türkiye ve İzmir'e?
- Ben elbette kişisel olarak yürekten destek veririm. Ama bu ülke politikası ile ilgili. Zaten İzmir, şu ana kadar edindiği tecrübe ile EXPO'yu kazanmayı çok hak ediyor. Ayrıca gördüğünüz gibi, İzmir'e bu işin bütün sırlarını sizin aracılığınız ile veriyorum.
(Gülüyor...)

* Şu anda yıllık turizm rakamı nedir?
- Milano ve çevresinde yıllık 11 milyon 500 bin turist ağırlıyoruz.

* Bundan sonraki hedefiniz nedir?
- Ben hala belediyede danışman olarak çalışıyorum. Yani bana oy veren insanlar için, tecrübemden faydalanılması için, bu görevimi sürdürüyorum. Ama önceliğim tamamen sosyal projelerde yer almaktır. Sosyal projelerimden biri, beni İstanbul'a götürdü. Uyuşturucu ile savaşan gençlerle mücadele eden kentler arasında İstanbul da vardı.

* Röportaj için çok teşekkür ediyoruz sayın Moratti.
- Ben teşekkür ediyorum. Dilerim İzmir çok çalışır ve EXPO'yu kazanır.

Alan 1.7 milyon metrekare
EXPO 2015 alanı Milano'nun kuzey-batısında Pero-Rho sınırları içinde yer alıyor. Alanının iki zıt ucuna da metro uzanıyor. Alan 1.7 milyon metrekare; aynı zamanda bir günde bile gezerek bitirilemeyecek kadar büyük Milano Fuarı'nın yanı başında. Fuarın EXPO döneminde bir şekilde kullanılabileceği de vurgulanıyor. Mimari projesi Massimiliano Fuksas tarafından yapılan alanın master planları hazır. Milano'nun EXPO teması "Gezegeni Beslemek-Yaşam İçin Enerji". Bu nedenle binalar enerji verimli olarak planlanmış. Projeye çok amaçlı ve birbirinden ayrılabilir, dönüştürülebilir yapılar mantığıyla yaklaşılmış. Sergi alanını bir ada haline getirmek amacıyla, çevresine su yolu planlanmış. Ortasında 4 bin metrekarelik bir meydan tasarımı da yer alıyor. 1 Mart-31 Ekim 2015'te başlayacak Milano 2015 EXPO'su için fiziki çalışmalar henüz başlamamış. Kutup Dalgakıran ile birlikte alanı da gezdik. Sadece birkaç baraka var. Yetkililer, fiziki çalışmaların önümüzdeki ay başlayacağı bilgisini verdi.