Bir geceliğine Milano'dayım. Çok etkileyici bir İtalyan şehri; modernlik ile koca tarihin buluştuğu, pırıl pırıl Milano caddelerinde, güneş ile yağmurun kucaklaştığı bir iklimin altındayız.
Bir zamanlar Leonardo da Vinci'nin de 17 yılını geçirdiği, Milano Dükü'ne hizmet ederek, büyük yaratıcılık damlalarının bir bölümünü bıraktığı bu kent, insanı hemen sarıp sarmalıyor. Milano'ya fotoğraf ustası dostum, meslektaşım sevgili Kutup Dalgakıran ile geldik.
Lettizia Moratti ile görüşeceğiz.
Bazen Financial Times Gazetesi'nin benzetmesiyle, İtalya'nın Demir Leydisi olarak anılan, bazen 'Milano'nun Kraliçesi' diye seslenilen ünlü Lettizia Moratti ile.
İtalya'da esen sol rüzgarlar, Milano'nun EXPO 2015 kahramanına, 2011 Mayıs ayı sonunda Milano Belediye Başkanlığı'nı, ikinci turda kaybettirmişti.
Merkez sağ, Berlusconi ile son iki yılda çok zayıflayan bir noktada durduğu için, merkez sol rüzgar karşısında, Moratti gibi gerçekten çok güçlü, karizmatik bir figür bile dayanamamış, yerel seçimi, solun adayı avukat Giuliano Pisapia kazanmıştı.
ÇOK SAYIDA ÜLKEYİ ZİYARET ETTİLER
Böylece Milano'da bir dönem belediye başkanlığı yapan, önceki yıllarda iki kez bakanlık görevi üstlenen, dönem dönem adı İtalya Başbakanlığı için geçen, İtalyan merkez sağ siyasetinin yıldız isimlerinden Moratti, şimdilik kenara çekilmişti.
Lettizia Moratti ile röportaj amacımız, İzmir'in EXPO 2015 adaylık sürecinde, son anda yenildiği Milano'nun, nasıl öne çıktığı üzerine konuşabilmekti.
Çünkü Milano, güçlü rakibi karşısında EXPO'ya İzmir'den sonra aday olmuş, ama başarıyı elde etmişti. Milano'nun adaylığı için çok sayıda ülkeyi ziyaret eden, İtalya'nın tüm siyasi partileri ile iş dünyasını bir zeminde toplayarak, yine Financial Times'ın deyimiyle "büyük bir koalisyon" oluşturan Moratti, EXPO 2015 kazanılırken Milano için başrolü oynamıştı. Dönemin Başbakanı Prodi'nin de çok güçlü desteğiyle, EXPO 2015'i Milano'nun kazanmasında, Moratti'nin etkisi aktif ve güçlü oldu.
EGELİ SABAH, Moratti'nin bu tecrübesini çok iyi dinlemenin, İtalya'nın İzmir karşısında nasıl kazandığının somut analizini yapmanın; Türkiye'ye, Ege'ye, İzmir'e, bu konuda 'doğru ışık tutacağını' düşünerek, Lettizia Moratti'nin EXPO deneyimini, İtalya'da masaya yatırdı.
İşte sorularımız ve Moratti'nin yanıtları:
* Sayın Moratti, sizin Milano EXPO sürecindeki tecrübenizi aktarmanız isteğindeyiz.
- Bu tecrübeden faydalanılmasını istiyoruz. İzmir 2020 EXPO'suna, yeniden aday oldu.
* Nasıl karşıladınız?
- İzmir'in adaylığını, yürekten, sevinç duyarak karşıladım.
* Milano Belediye Başkanlığı sürecinde, en önemli hedefiniz EXPO muydu?
- Belediye başkanı olarak ilk önceliğim, elbette EXPO değildi; çünkü herkesin gündelik hayatına dokunan bir şey belediye başkanı olmak. Ama ben zaman içinde EXPO'nun turizm alanında ve ekonomik açıdan, Milano'ya çok şey kazandıracağını somut olarak iyi gördüm ve onun için Milano'nun EXPO'yu kazanmasını çok arzu ettim, çok önem verdim. Çok çaba harcadım.
* Elbette burada İtalya'nın kazanması da...
-Evet, zaten başlı başına bir nokta bu. EXPO, şehirler dışında, milletlerle alakalı, çok büyük bir organizasyon. O yüzden, öncelikle her ülkeye hitap edecek somut bir konu seçip, bunu en iyi şekilde tanıtmak çok önemliydi.
* Siz 'Gezegeni Beslemek, Yaşam İçin Enerji' temasını nasıl seçmiştiniz?
-İşin doğrusu, biz temayı seçtiğimizde; İzmir çoktan aday olmuştu ve 'sağlık' temasını seçmişti. Biz de herkesi ilgilendirecek bir temayı seçmek istedik. Beslenme teması olarak sadece EXPO'yu değil, gelişim yolunda olan ülkeleri seçmek istedik. Üstelik Milano İtalya'nın ikinci büyük tarım kenti. Bu yüzden, hem ülke açısından, hem Milano açısından çok önemliydi bu tema. Yanlış beslenme var, obezite alanı. Gelişmekte olan ülkeleri de çok ilgilendireceğini düşündük ve bu bakış açısıyla temayı belirledik.
DERSİMİZE İYİ ÇALIŞTIK
* EXPO sürecinde nasıl hazırlandınız?
- Öncelikle yerel ölçekte başlangıçta dört şehir olarak rakiptik. Torino, Napoli ve Trieste ile. Önce kendi şehrimizden çok ciddi destek aldık. Vakıflardan, derneklerden. Yerel yarış da oldu. Yereli aştığımızda, ülke çapında destek gerekliydi. Ardından bunu başardık.
* Nasıl bir strateji izlediniz?
-Biz özellikle öncelikle 'şehir' olarak güçlü noktalarımızı tanıttık. Örneğin ben, Londra'da gittim, derslere katıldım. 2012'de düzenlenecek olimpiyatlarla ilgili, Londra'nın Paris'i nasıl yendiğini anlamak için, nasıl bir yol izlediler, onu yerinde öğrendim. Bizzat gittim. Başka bir şehri, bu konuda enternasyonal anlamda nasıl yeneriz, esas ona baktım. Ayrıca Shangay'a da gittik, orası EXPO'yu nasıl kazandı, hangi koşullarda, ona da ciddi olarak baktık. Dersimizi çalıştık yani.
* BIE'de oy verme yöntemini nasıl değerlendirdiniz?
- BIE'nin oy verme şekli, tamamen Birleşmiş Milletler uygulamasına benziyor. Biz konuya o tarafından da ciddi bakmaya çalıştık. Özellikle BM'ye de gidip, orada çalıştık. Oy verme şekliyle yakından ilgilendik BIE'nin.
* İzmir sizin için nasıl bir rakipti?
-Çok güçlü ve zor bir rakip oldu İzmir. Çünkü çok güçlü noktaları vardı, iyi hazırlanmıştı. Ve sonuçta, çok güzel bir şehir, arkasında çok büyük tarihi var. Devletten sürekli değil, ama büyüyen destek alıyordu. Ulusal destek vardı İzmir'e. Diğer ülkelere, kendisini tanıttı, her yerde vardı, o nedenle bizim için zorlu bir rakipti. İzmir, ayrıca ciddi, ilginç ve yabancı yatırımcıları çekecek konumda bir kentti. Kanımca şimdi de öyle.
* İzmir'in adaylığını nasıl yorumluyorsunuz? Ayrıca İzmir'e bu süreçte önerileriniz ne?
-İzmir'in 2020'ye adaylığı yerinde karar. Çünkü her şeyden önce 2015 tecrübesi var. Olgunlukla ve bu işi yapmayı öğrendiği için büyük şansı var. Kesinlikle şunu önerebilirim. İzmir'in geçen adaylığında, kendisi ve Türkiye için gelişmeler, yatırımlar çok önemliydi. Bunu anlatamadı. Örneğin geçen dönem, bu bakımdan da Milano'dan ilerideydi İzmir.
* Bu önemini nasıl öne çıkarabilir İzmir?
-Diğer ülkelere, tek tek neler verebileceğini, proje boyutunda çok daha iyi anlatması gerekli. Sadece kendine değil, diğer ülkelere neler yapabileceğini anlatmalı. Bakın Milano bu konuda çok öndeydi. Sağlık konusu ilginç ve bunu bu şekilde açmalılar.
* Nasıl açılmalı?
-İzmir'in 'teması üzerinden' başka ülkeleri etkilemesi gerekiyor. Milano, bu anlamda diğer ülkelere neler yapacaklarını çok iyi anlatmıştı. Biz böyle kazandık.
TEK TEK MARKAJA ALINMALI
* BIE üyelerini etkilemek için neler öneriyorsunuz?
-Unutmamak gerekir. Öncelikle oylama BM'deki gibi yapılıyor. Bence İzmir'in artık farklı şekilde çalışması gerekir.
* Nasıl farklı?
-Teması sağlık olduğu için tek tek ülkelerle. Önce o ülkelerin başbakanları ve sağlık bakanları ile iletişim kurulmalı. Bu ilişkiyi bizzat Başbakan ve Cumhurbaşkanı kurmalı. Sonra mutlaka dışişleri bakanları ile görüşülmeli.
* Başka kimlerle görüşülmeli?
-Paris'teki tüm konsoloslar çok önemli. Onlarla görüşülmeli. Yani kimse, bir tek kişi bile açıkta bırakılmamalı. Oy gizli olduğu için, herkesle tek tek görüşülmeli. Bu çok önemli. Biz tek tek, tüm ülkelere gidip bakanlarla görüştük. Eğitim, tarım bakanlarıyla, akademisyenlerle, araştırma görevlileri ile görüştük, temamızın nasıl gelişeceğini, onlara nasıl yansıtabileceğimizi sorduk. Birlikte neler yapabiliriz, diye baktık. Ortak projelere, işbirlikleri boyutunda baktık, tüm ülkeler için yaptık bunu.
* Bu amaçla kaç ülkeye gittiniz?
-Tam 132 ülkeye gittim. Üstelik bazılarına birkaç kez gittim. Ancak oylama öncesi üye olan 20 ülkeye gidemedik. Buna fırsat olmadı.
Lettizia Moratti kimdir?
Milano 1949 doğumlu olan Letizia Moratti, Milano Üniversitesi'nde siyaset bilimleri eğitimi gördü ve Avrupa hukuku asistanlığı yaptı. Avrupa çapında mali işler, sigortacılık, risk yönetimi, iletişim ve medya konularında yetkin kabul edilen kimliğe sahip. Yatırım şirketi Syntek Capital Grubu'nun büyük ortağı oldu. 1994-1996 yılları arasında İtalya'nın en büyük radyo ve televizyon şirketi RAI'nin başkanlığını üstlendi. Ardından sigortacılık grubu Nikols'u devraldı, kısa sürede şirketi İtalyan piyasasında lider durumuna getirdi. 1998'de Rupert Murdoch'un Avrupa şirketi News Corp Europe'un yönetim kurulu başkanı olarak görev yaptı. Medya ve iletişim alanında faaliyet gösteren Golden Egg yatırım şirketini kurdu. Inter futbol kulübünün başkanı Gianmarco Moratti'nin kardeşi Massimo Moratti ile evli olan Letizia Moratti, iki çocuk annesi. Berlusconi hükümetlerinde iki kez İtalyan Eğitim, Yüksek Okullar ve Araştırma Bakanı oldu. Eğitimde reform gerçekleştirdi. 2006'da Milano Büyükşehir Belediye Başkanlığı'na aday oldu. 30 Mayıs 2006'da oyların yüzde 52'sini alarak ilk turda seçilme başarısını gösterdi. Madde bağımlılığına karşı yürüttüğü girişimlerle dikkati çekti. Birleşmiş Milletler uyuşturucu kontrol programına elçi olarak atandı. Milano'nun EXPO 2015'i İzmir'e karşı kazanmasında çok etkin bir rol üstlendi. İtalya'da esen sol rüzgarlar karşısında 29 Mayıs 2011'de ikinci turda Milano Belediye Başkanlığı'nı avukat Giuliano Pisapia karşısında yitirdi. Yakın aylara kadar seçilmiş EXPO 2015 Hükümet Komiseri olarak görev yaptı. Kısa bir süre önce bu görevi siyasi etik anlayışı gereği, yeni seçilen belediye başkanına devretti.
