Safranbolulu'nun niçin iki evi vardır? Neden evler bu kadar büyüktür? Zemin katı örten bu koca kafeslerin ardında neler vardır? Odaların özellikleri nelerdir? Yapım yöntemleri nasıldır? Tasarımda nereden hareket edilmiştir? Bu evlerde nasıl yaşanır?
Reha Günay, "Yapı Yayın" tarafından yayınlanan "Safranbolu Evleri" başlıklı çalışmasında bu soruların ardına düşerek 19, yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başındaki Safranbolu'nun fotografisini çıkarıyor. Üstelik de yazıyı süsleyen zengin bir görsel malzeme eşliğinde... Peki nedir bu evlerin düzgün ve sağlam yapılışının, iç düzenlemenin zenginliğinin, geniş ve bol meyveli havuzlu bahçelerinin nedenleri? Günay, "ekonomik" gerekçelerini satır aralarında şöyle sıralıyor: Kent içinde kapalı ekonomi sonucu herkes kendi yiyeceğini kendisi üretir. Bunlar sebze, meyve ve mevsimlik hazırlanarak saklanabilen yiyecek maddeleridir. Bunun dışında dışarıdan et, yağ, şeker alınır. Çok büyük bölümünün kent dışında tarlası vardır. Kent içinde her evde genellikle bir inek vardır. Hayvancılık yünü, kılı ve derisi bakımından önemlidir. Yaylalarda arıcılık yapılır. Şeker yerine kullanılan baldan ayrıca balmumu çıkarılarak ihraç edilir. En önemli üretimi deri ve dericiliktir. Yemeni diken dükkan sahibi dikiciler, arasta denilen çarşıda toplanmıştır. Ulaşımda at ve eşek kullanıldığı için semercilik ve saraçlık yaygın bir üretim koludur. Her evde bir ya da iki binek havyanı olduğu için bu hayvanların nallanması için nalbantlar vardır. Demircilik, bakırcılık, dokumacılık belli başlı geçim kaynağını oluşturmaktadır. Orman endüstrisi bugün de önemini korumaktadır. Ticaret yollarıyla beslenmesi, pazarlama, konaklama gibi altyapısı çevre ticaretinin merkezi olmasına neden teşkil etmiştir. İşte bu nedenledir ki, Safranbolu evleri yüzyıl önceki Türk yaşayışını çok iyi yansıtan sağlam bir mimarlık bilgisi ile kurulmuşlardır. Günay'ın kelimeleriyle aktarılacak olursa "O devrin ekonomik kaynakları, kalabalık aile yapısından doğan yaşama biçimi, sanata dönüşen teknolojisi bu evleri biçimlendirmiştir." "Safranbolu Evleri" kitabı, tarihsel dokusuyla cazibe merkezi bu kentimiz için bir rehber olduğu kadar, "bu evleri inceleyerek eskinin akılcı, tüm insana dönük değer yargılarını anlayabileceğimiz gibi uygarlığımızın şimdiki gidişini de değerlendirebiliriz." Kültür tarihimiz açısından hem bugüne, hem yarına ışık tutan bir çalışma "Safranbolu Evleri"...