YAVUZ DONAT

Cumhuriyet’in İlk Durağı

İZMİT

Bugün... Atatürk'ün ilk ve tek basın toplantısının yıldönümü... Her yıl coşkuyla kutlanan, Basın Onur Günü.
Sabah... İlk tören istasyonda... Atatürk'ü temsili karşılama.

Sonra... Ata'mızın anıtına çelenk. Ardından... Tarihi Kasr-ı Hümayun'da basın toplantısını canlandırma ve konuşmalar... Sergi... Ödül töreni... Belgesel film: "Cumhuriyet'in İlk Durağı İzmit."
İzmit'teyiz... Törenleri, kutlamaları ve gözlemlerimizi yarın anlatacağız.

***


Ankara

Yeni Türk Devleti'nin başkenti neresi olacak? Atatürk, bu soruya yanıt veriyor... İlk kez:
İstanbul, birçok nedenden dolayı hükümet merkezi olamaz.
Zaten bu yetkiyi kaybetmiştir.
Anadolu'nun ortasında hükümet merkezi olacak şehir Ankara-Kayseri-Sivas üçgeni içinde olması gerekir.
Bu üçgenin merkezinde bulunan Ankara, pekâlâ Türkiye'nin merkezi olabilir.

***


İletişim

Atatürk... İzmit basın toplantısında söylediği sözleri, verdiği mesajları, Batı Anadolu'da halkla paylaştı.
O dönemin iletişim stratejisi.
O kadar başarılı sonuç verdi ki... Arkasından Cumhuriyet geldi... Devrimler geldi.

***


Heykel

Cumhuriyet döneminde... Atatürk hayatta iken yapılan heykel... İzmit'te.
Cumhuriyet'in 10'uncu yılında yapılmış.
Atatürk... Üzerinde, mareşal üniforması. Ayaklarında çizme.
Sağ eli... Batı'yı işaret ediyor. Yüzü... Bakışları... İzmit Körfezi'ne dönük.

***


Tarihi mesaj

Kurtuluş Savaşı sonrası... İstanbul, İngiliz askerlerinin işgali altında... Lozan Konferansı devam ediyor.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ve Başkumandan Mustafa Kemal Paşa, 35 gün sürecek Batı Anadolu gezisine çıkıyor... 14 Ocak 1923.
15 Ocak... Gazi, Eskişehir'de. 16 Ocak... İzmit... Akşam basın toplantısı başlıyor... Saatlerce sürüyor... Ertesi sabah saat 03.00'e kadar.
Atatürk... O günden sonra olacakları anlatıyor... Hedeflerini... İleriye yönelik yol haritasının ipuçlarını.
Ve... Yeni Türk Devleti siyasi rejiminin Cumhuriyet olacağının mesajını... İlk kez veriyor.

***


İki altın söz

Atatürk'ün İzmit'teki basın toplantısından iki cümle... İki altın söz... Aradan asır da geçse güncelliğini koruyor.
İdare-i maslahatçılar, esaslı devrim yapamaz.
Kuvvetli bir dış siyasetin dayanağı, kuvvetli bir iç siyasettir.

***


Kürt sorunu

Basın toplantısı... Atatürk, önce soruları dinliyor... Soru çok... Örneğin:
Batı Trakya... Lozan Konferansı... TBMM'nin işleyişi.
Kadınlar milletvekili olacak mı? (Evet... Bu da soruldu.)
Nüfus ve güç sorunları. (Bugünün de sorunu.)
Kürt sorunu. (Hâlâ konuşuyoruz.) Atatürk... Bütün soruları yanıtlıyor... Uzun uzun.

***


Tutanaklar

Atatürk, İzmit'teki basın toplantısına o kadar çok önem veriyor ki... Kasr-ı Hümayun'un alt katında yapılan ve 5.5 saat süren toplantıda dört kişi sürekli not tutuyor.
Kimler mi? Ankara'dan gelenler... TBMM görevlileri.

***


'Büyük acıya' rağmen

Atatürk, İzmit'teki basın toplantısına o kadar çok önem veriyor ki; Eskişehir'de iken, annesi Zübeyde Hanım'ın vefat haberini almasına rağmen programını iptal etmiyor.

Izdırabını, gözyaşlarını içine atıyor... İstanbul'dan gelen gazetecilerin karşısına çıkıyor.

***


Kamuoyu yoklaması

İzmit'teki basın toplantısına... Ve Batı Anadolu gezisine... "Kamuoyu yoklaması" gözüyle bakılabilir.
Büyük Nutuk'ta, Atatürk, "o süreci" şöyle anlatıyor:
"Efendiler!
Saltanat makamının kaldırılması ve hilafet makamının yetkisiz kalışı üzerine, halk ile yakından temasa geçmek, halkın içinde bulunduğu psikolojiyi, düşünce ve eğilimlerini bir daha incelemek önem kazanıyordu."

***


Ya İstanbul?

İzmit'teki basın toplantısına katılan gazeteciler İstanbul'dan:
Ahmet Emin Bey (Yalman)... Vakit Gazetesi Başyazarı.
Velid Bey (Ebüzziya)... Tevhid-i Efkâr Gazetesi Başyazarı.
Suphi Nuri Bey (İleri)... İleri Gazetesi Başyazarı.
Yakup Kadri Bey (Karaosmanoğlu)... İkdam Gazetesi Yazarı.
İsmail Müştak Bey (Mayokan)... Tanin Gazetesi Yazarı.

Falih Rıfkı Bey (Atay)... Akşam Gazetesi Yazarı.
Yunus Nadi Bey (Abalıoğlu)... Yenigün Gazetesi Başyazarı.
Ve bir de Hakkı Bey (Kılıç) var... İleri Gazetesi'nin İzmit muhabiri.
Hepsi de... İstanbul'u merak ediyorlar.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ve Başkumandan Mustafa Kemal Paşa, İstanbul hakkında ne düşünüyor?
İşte Atatürk'ün sözleri:
İstanbul, birçok nokta bakımından yine kıymetini ve şerefini koruyacaktır.
Fakat İstanbul hiçbir zaman özel bir statüye sahip olmayacaktır.

***


Rekor

Acaba... Bir lider tarafından yapılan ve aralıksız 5.5 saat süren bir basın toplantısının dünyada başka örneği var mı?
Guinness Rekorlar Kitabı'na girecek bir rekor.

***


'Başkent' kanunu

Atatürk'ün, İzmit'teki basın toplantısından 11 ay sonra...
Ve... Cumhuriyet'in ilanından 16 gün önce... Türkiye Büyük Millet Meclisi bir kanun çıkarıyor.
"Ankara'nın başkent olduğuna" dair.
O dönemde... Ankara'nın başkent ilan edilmesine karşı olan o kadar çok ki... İçeriden... Dışarıdan.
Uzun hikâye... Bir başka yazı konusu.

Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir. Kaynak gösterilse veya habere aktif link verilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı ya da bir bölümü kesinlikle kullanılamaz.
Ayrıntılar için lütfen tıklayın.
SON DAKİKA