Kurtuluş Savaşı yılları... 1920... Yunan ordusunun Bursa'yı işgali... Zulüm... Bütün ülke kederli... Mustafa Kemal Paşa, Türkiye Büyük Millet Meclisi kürsüsüne siyah örtü örtülmesini öneriyor... Ve örtülüyor.
Bursa'da şanlı bayrağın indirilmesi Meclis'i mateme boğuyor.
Mehmet Akif Ersoy... İstiklal Marşı şairi... Burdur Milletvekili... Keder içinde, ünlü Bülbül şiirini yazıyor:
"Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin,
Kıyamet koparmak neydi, ey bülbül, nedir derdin?"
Ulu şehir... Kadim şehir... İşgal acısı yaşamış Bursa... Hâlden anlıyor... Bursalı, ellerini semaya açmış, Filistinli şehitlere dualar gönderiyor.
Çarşılarda... Tarihi Koza Han'da... İnegöl'de... Gemlik'te... Mudanya'da... İsrail... Ve destekçilerine... Amerika'ya... Avrupa'ya öfke... Tepki giderek yükseliyor.
***
Her adımda tarih
Turkuvaz Medya Grubu... İl buluşmaları... Tarihi İpek Yolu'nun Doğu'daki son, Batı'daki ilk şehri Bursa'dayız.
İpek, çini, Karagöz, kılıç kalkan, otomotiv, tekstil, mobilya, zeytin, kestane, şeftali, armut, domates... Hayvancılık... Her geçen gün artan ihracat... Taşı, toprağı altın coğrafyadayız.
Geziyoruz... Raylı sistem... Şehir trafiğini rahatlatan Acemler Kavşağı... Kentsel dönüşüm... Yüzyılların mirası, hanlar, hamamlar, çarşılar... Bursa tarih kokuyor.
Onarım, restorasyon çalışmaları tam gaz... Büyükşehir Belediyesi, tarihi yapıları ayağa kaldırıyor.
Başkan Alinur Aktaş'ı kutluyoruz... Ve... Ziyaret anısına... Turkuvaz Medya Grubu'nun plaketini sunuyoruz.
***
Zamanın durduğu yer
Şurası... Celal Bayar'ın doğduğu ev... Restore edilmiş.
Evdeki eşya... Bayar'ın beşiği... Masa, sandalyesi... Elbiseleri... Mutfak eşyası... Yatak, yorgan... Ne varsa, paketlenmiş... Muhafaza altında.
Yakında... Eşya eve taşınacak... Ve müze ev ziyarete açılacak.
Evin az aşağısı... C.Bayar Meydanı.
Meydan tabelası, kim bilir kaç asırlık çınarın üzerinde.
Umurbey... Ara sokaklar... Camiler... Tarihi bir hazine... Yaşayan müze.
***
Çay molası... Umurbey
Bursa'da gezilecek, görülecek o kadar çok yer... O kadar çok eser var ki... Dolaşmaktan yoruluyoruz.
Çay molası... Ama... Çayı nerede içsek acaba?
Ve... Kararımızı veriyoruz... Direksiyonu Umurbey'e çeviriyoruz.
Celal Bayar'ın köyüne... Bursa, büyükşehir olunca... Umurbey de mahalle oldu... Gemlik'in mahallesi.
Umurbey... Dağ, taş zeytin bahçesi.
İnsanlar, işinde gücünde... Tarlada... Bahçede... Dükkânda... Kahvede.
- Ey Umurbeyliler... Hâliniz nicedir?
- Çok şükür... Allah, devlete, millete zeval vermesin... Lakin İsrail'in Gazze'de yaptıkları çok zorumuza gidiyor... Üzülüyoruz, uykumuz kaçıyor... Ama elimizden bir şey gelmiyor.
***
Bayar külliyesi
Umurbey... Defalarca geldik... Gezdik... Yazdık. Celal Bayar'ın anıt mezarı...
Anıt mezarda bir de müze vardı... Bayar'ın kitapları... Fotoğraflar... Plaketler... Gazete arşivleri... Bir döneme ait her şey.
Ancak... Müze... Küçüktü... Sıkışıktı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan emir vermiş:
- Böyle müze olmaz... Türkiye'ye, Bursa'ya, Umurbey'e ve Celal Bayar'a yakışan bir müze inşa edilsin... Bayar'ın anıt mezarının yanına... Burası bir külliye haline getirilsin.
Emir, yüksek yerden gelince... Kollar sıvanmış. Nisan 2023... Temel atılmış.
İnşaatta harıl harıl çalışma var... Birinci kat tamam... İki kat daha çıkılacak.
Anıt mezardan ve müzeden... Yeşili görüyorsunuz... Yeşil Bursa... Zeytin bahçeleri.
Ve... Maviyi görüyorsunuz... Marmara Denizi. Oh!... Gelmekle ne kadar iyi etmişiz... Yorgunluğumuz geçiverdi.
***
Acılarla dolu günler
Yassıada... Sonra Kayseri Cezaevi... Ardından hoş geldin özgürlük.
Reşide Bayar... İstanbul'da trene biner ve Kayseri'ye giderdi... Cezaevinde yatan eşi Celal Bayar'ı ziyarete.
Bir defasında... Trende kalp krizi geçirdi... Allah rahmet eylesin.
Ve... Cezaevindeki Celal Bayar'a, eşinin cenazesine katılma izni verilmedi.
Bayar... Sonraları... Zaman zaman Ankara'ya gelirdi... Eşinin mezarını ziyaret ederdi.
Ankara'ya her gelişinde de arardı... Kavaklıdere'deki evine davet ederdi... Siyaseti konuşurduk.
***
'Seçilmeden o koltuğa oturmam'
Celal Bayar'dan söz edince... Öyle bir konu var ki... Yazmazsak olmaz.
Eski cumhurbaşkanlarına... Ömür boyu senatörlük hakkı verilmişti.
İsmet İnönü... CHP Genel Başkanlığı ve milletvekilliğinden istifa ettikten sonra Tabii Senatör olmuştu.
Cevdet Sunay da... Fahri Korutürk de... Cumhurbaşkanlıkları sona erince...
TBMM'deki senatör koltuğuna oturmuşlardı.
Kayseri Cezaevi sonrası... Celal Bayar da göreve davet edildi... Ömür boyu senatörlüğe.
Bayar... Kabul etmedi... Cumhuriyet Senatosu Başkanlığı'na bir yazı yazdı... Ret yazısı.
Bir gün... Bu konu açılınca... Bana şunları söylemişti:
- Demokrasi inancımla bağdaşmayan böyle bir görevi kabul edemezdim... Demokraside ömür boyu senatörlük olmaz... Halk tarafından seçilmeden Parlamento koltuğuna oturulmaz... Bunu yapamam.
***
İt davası
Çelik Palas'ta kahvaltı ederken... Menderes'in dramından... İdamından sonra eşi Berin Menderes'e yaşatılan acılardan söz etmiştik... Dün.
Umurbey'e gelince de... Celal Bayar'ın çektiği çileler aklımıza geldi.
Dönemin Afgan Kralı... Cumhurbaşkanı Bayar'a bir Afgan tazısı cinsi bir köpek hediye etmişti...
Tazı, bir süre Çankaya Köşkü'nün bahçesinde kaldı.
Ardından... Atatürk Orman Çiftliği'ne yollandı... Hayvanat bahçesine.
Sonra da satıldı... Parası, Bayar'ın isteğiyle hayır işine harcandı... Susuz bir köye su... Çeşme.
Aradan yıllar geçti.
Ve... Bir sabah darbe... 27 Mayıs 1960.
Yassıada'da... Darbe mahkemesinde... Celal Bayar'a, Afgan tazısının hesabı soruldu.
Siyaset tarihine, "İt davası" diye giren bir rezillik:
Köpek, bir süre Çankaya Köşkü'nün bahçesinde kalmış... Köpeğin yediklerinin parası Cumhurbaşkanlığı bütçesinden mi ödendi? Yoksa siz cebinizden mi verdiniz?
Köpek, daha sonra hayvanat bahçesinde kaldı... Yiyecek ve bakım masraflarını hayvanat bahçesi yönetimine ödediniz mi?
Celal Bayar... Anıt olmuş... Bursalının... Umurbeylinin... Gönlünde yaşıyor.
Ama... Darbeciyi... İtin yediklerinin hesabını soran mahkeme heyetini... Bugün kim hatırlıyor?