Hiç abartmadan ve de taraf tutmadan söylemek gerekirse, Türkiye'nin çağdaş tarihinde, Atatürk hariç, Menderes kadar halk tarafından tutulmuş ve sevilmiş başka bir devlet adamı yoktur. Bu sözler Ordinaryüs Prof. Dr. Ali Fuat Başgil'in kitabından.
Kitap... 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri. Fransızca olarak yazıldı.
İsviçre'de yayımlandı.
Ve... Türkiye'de, Başgil hakkında dava açıldı... "Devletin hariçteki itibar ve nüfuzunu sarsacak ve milli menfaatlere zarar verecek şekilde faaliyette bulunmak" suçlamasıyla 10 yıl ağır hapis cezasıyla yargılandı.
Darbeciler... Yargılayanlar... İdam edenler bugün tarihin çöplüğündedir.
Adnan Menderes'e gelince... Hâlâ onun kadar "Atatürk'ten sonra halk tarafından tutulmuş ve sevilmiş hiçbir devlet adamı yok".
***
CUMARTESİ... PAZAR
Yarın... 16 Eylül... Maliye Bakanı Hasan Polatkan (saat 04.40) ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'nun (05.12) idam edilişlerinin yıldönümü.
Pazar... 17 Eylül... Bir döneme adını veren Başbakan Menderes'in... Gündüz vaktinde... Saat 13.23'te.
Rastlantı... 1961'de... İdamların olduğu tarihte de;
16 Eylül... Yine cumartesi idi.
17 Eylül... Yine pazardı.
Rahmetle anıyoruz.
***
İDAM ZABIT VARAKASI
Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idamıyla ilgili resmi belge:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nı ihlalden sanık idam hükümlüsü Hasan Polatkan'dan son arzuları ve vasiyeti soruldu.
"Karıma ve çocuklarıma söylensin, suçsuzum... Allah'a ve vicdanıma güveniyorum... Aynı sözler anneme ve kardeşlerime de söylensin" dedi.
Mektup yazmak istedi.
Ve... Son mektup...
"Anneciğim... Emelciğim... Sevimciğim... Ve ağabeyciğim" diye başlayan.
"Allah, memleketimizi korusun" diye biten mektup.
***
SON GÖREV... SON SÖZLER
İdamdan önce Menderes'in bulunduğu yere iki din adamı geldi:
Ethem Akalın ile Abdurrahman Hürdoğan.
Dini telkinde bulunacaklardı... Fakat... Konuşamıyorlardı.
Ağlıyorlardı.
Menderes, "Zahmet etmeyin" dedi:
- Yapmak istediğiniz vazifeyi ben yerine getirdim.
Hocalar... Sadece dua okudular.
"Resmi tutanağa göre" Menderes'in son sözleri:
- Hayata veda etmek üzere olduğum şu anda devletime ve milletime ebedi saadetler diliyorum... Bu anda karımı ve çocuklarımı şefkatle anıyorum.
***
FATİN RÜŞTÜ ZORLU
Resmi belge... Kelimesi kelimesine:
"Abdest aldı... Dini telkinde bulunan Hocanın hatalarını düzeltti... İskemleyi çekme işini cellada bırakmadı... Kendisi tekmeledi... Bir saat ipte asılı kaldı."
***
NİHANSIN DİDEDEN...
Hacı Faik Bey'in rast makamındaki şarkısı... Menderes'in en çok sevdiği şarkı:
"Nihansın dideden, ey mest-i nazım
Bana sensiz cihanda can ne lazım?"
Menderes asıldıktan sonra...
İstanbul'da... Gazinoda... Assolist bu şarkıyı söyleyince... Kendisini nezarette buluverdi.
Biliyor muydunuz?
***
YASSIADA
Tiyatro diyemiyoruz... Tiyatro, saygın bir kurum. Tam bir rezillik... Hukuk ayıbı... Türk demokrasisinin kara deliği... Lekesi.
11 ay süren yargılama... 202 duruşma.
15 ölüm cezası... 3'ü infaz edildi... Diğerleri ömür boyu hapse çevrildi.
31 ömür boyu hapis.
418 kişiye... 6 ay ile 20 yıl arasında değişen hapis cezaları.
Mahkeme de... Kararları da... Yüzkarası.
***
HANGİ AMERİKA?
Hasan Esat Işık... Büyükelçi... Milletvekili... Dışişleri Bakanı... Şu sözler kendisine ait:
Menderes ve Fatin Bey'i devirenler Amerikalılardır.
27 Mayıs'ı yapan olaylar ve kişiler mevcut değildir demiyorum.
Ama böyle bir hareketin yapılmasını, Menderes ve Zorlu'nun işbaşından uzaklaştırılmasını Amerikalılar herkesten çok istiyorlardı.
Kaynak: Türkiye'de Askeri Darbeler ve Amerika... Prof. Çetin Yetkin... Ümit Yayıncılık... 1995... Sayfa 54.
Amerika... Dostumuz... Müttefikimiz... Ama... Her hareketin de arkasında.
27 Mayıs 1960 darbesinin de... 12 Mart 1971 muhtırasının da... 12 Eylül 1980 darbesinin de...
Ve... 15 Temmuz hain darbe girişiminin de.
***
SİSTEMİN GİZLİ EFENDİLERİ
Kimler mi? Bir yandan demokrasiden söz ederken, diğer yandan darbecilerin değirmenine su taşıyanlar.
Bütün darbelerin arkasında varlar.
12 Eylül 1980 darbesinin lideri Kenan Evren, onları anlatıyor... Kelimesi kelimesine:
Yıllarca yönetime el koymamız konusunda yoğun baskılarla karşılaştık.
Meclis'ten çıkan parlamenterler, gruplar halinde önce beni, sonra diğer komutanları ziyaret ederler, "Bu iş böyle yürümüyor. Ne olur artık daha fazla beklemeyin. Son Türk devletini uçurumun kenarından kurtarın. Tarihte unutulmayacak yerlerinizi alın" derlerdi.
Aynı şekilde yargı, üniversite, işçi ve işveren temsilcileri, ünlü gazeteciler, yazarlar, sanatçılar, toplumun diğer kesimlerinden etkili bilinen kişi ve kuruluşlar, her gün kapımızı aşındırırlardı.
Sorunların çözümü konusunda raporlar, kanun değişikliği metinleri getirirlerdi.
İçlerinde yeni anayasa taslağı takdim edenler bile vardı.
Kaynak mı dediniz... Buyurun:
Ali Baransel... Bıçak Sırtında Çankaya Köşkü Yılları... Remzi Kitabevi... Şubat 2006.
***
MESAJ
Çarşamba günü (13 Eylül) "Sayın Cumhurbaşkanım" başlıklı bir yazı yazdık.
Yassıada arşivlerinin açılmasını istedik.
3 bin 527 klasör... 100 binin üzerinde doküman.
Aynı gün... Mesaj yağmuruna tutulduk.
Sadece birinin ilk satırlarını paylaşalım... Celal Bayar'ın torunu Prof. Emine Gürsoy Naskali dostumuzun mesajı:
Sayın Yavuz Bey,
Yazılarınız her zaman bizim meselelere önemli vurgular yapıyor ve dikkat çekiyor. Tüm Demokratlar adına teşekkür ederim.
Yassıada arşivi kesinlikle açılmalı. Açılmasını heyecanla bekleyen araştırmacılar var. Başta ben.
***
HANGİ BİRİNİ YAZALIM?
Rahmetle anıyoruz... Yazacak o kadar çok şey var ki...
Sadi Hoşses... Muzaffer İlkar... İki ünlü bestekâr.
Menderes'in idamından bir gün sonra... Ankara'da... Berin Menderes'in evinde... Kuran okuyorlar.
Bu sırada... Tak tak tak... Kapıya iki kâğıt asılıyor.
Biri... Menderes'in idam kararı.
Diğeri... Cellada verilen 150 liranın ödeme emri.
Tamam... Menderes'i astınız... Yetmedi mi? Eşine/ailesine eziyet neden?