Çanakkale'de... Cephede görev yapan Doktor Behçet Sabit Erduran'ın günlüğünden: Sabahın on bir buçuğundan, akşamın altı buçuğuna kadar süren yedi saatlik hücum.
Alçak, namert düşmanın tarihe kaydettireceği kudurmuşçasına bir şiddet.
Tam altmış bir yıldır dost görünüp kin beslemenin cezası; iki zırhlısının batışı, üçünün dehşetli hasar görmesi.
Sonunda da darmadağınık bir halde, aceleyle geri çekilişi.
Allah'ım!..
Aç susuz, ateşler, zehirli dumanlar arasında geçen bir günün ardından bize bundan büyük onur olur mu?
(1915 Baharında Çanakkale... İş Bankası Yayını)
***
MUSTAFA KEMAL
Tarih 25 Nisan 1915... Saat ve dakika 11.50.
Üçüncü Kolordu Komutanlığı'na,
Düşman kuvveti iki alaydan fazladır.
Taarruz ettiğim cephedeki düşman kuvvetleri perişan bir surette kaçıyor.
Taarruza devam ediyorum.
Düşmanın tam ihraç noktasını ateş altına aldım... İhraca devam edemiyor.
18 parça nakliye gemisi ve asker ihracına mahsus mavnalar ve müteaddit kayıklar mevcuttur.
On Dokuzuncu Fırka Kumandanı Mustafa Kemal.
(Genelkurmay Başkanlığı (2015) Çanakkale Muharebeleri... 19. Tümen Cerideleri)
***
ZEYTİN TANESİ
Çanakkale İzleri... İbrahim Alaaddin Gövsa... Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
14'üncü Piyade Alayı Yemek Listesi.
15 Mayıs 1915:
Sabah... Çay, ekmek, konserve çorbası.
Öğle... Zeytin tanesi... Üzüm.
Akşam... Etli kuru fasulye.
16 Mayıs 1915:
Sabah... Çay, ekmek, konserve çorbası.
Öğle... Zeytin tanesi... Üzüm... Fındık.
Akşam... Etli kuru fasulye.
***
KOCA EJDERİN BATIŞI
Torpido Subayı Ali Haydar Bey, besmele çekti ve "Fatma Anamızın eliyle" diyerek, baş torpido kovanını ateşledi.
Golyat uykudan uyanmıştı.
Fakat iş işten geçmişti.
Birden kulakları yırtan müthiş bir gürültü duyuldu.
Müteakiben de semaya doğru cehennemi bir alev ve duman sütunu yükseldi.
Muavenet'in savurduğu 3 torpido da hedefe isabet etmişti.
Biraz evvel haşmetli bir eda ile deniz üzerinde yatan Golyat bir anda yok olmuştu.
Bu koca ejderi acaba denizler mi yutmuştu, yoksa Muavenet mi?
(Tevfik İnci... 1953... Deniz Tarihimizin Şeref Sayfaları... Deniz Kuvvetleri Komutanlığı)
***
HEYHAT!
Mayısın birinci günü sabahı Mondros Limanı'ndan hareket ederek boğazın girişinde denize daldığı görülmüş, fakat beyhude dönüşü beklenmişti.
Ve böylece Joule denizaltısı bir daha görülmedi.
Ertesi gece ele geçen bir telgraf, bize iki fena haber getirdi.
Biri, Türklerin Marmara Denizi'nde Avustralya'nın A.E-2 denizaltısını batırıp mürettebatını esir ettikleri...
İkincisi de, meçhul kalan diğer bir denizaltının mayına çarparak havaya uçtuğu.
Çanakkale'de nöbet bekleyen Agamemnon gemisi tarafından bulunan ve söz konusu denizaltıya ait işaretleri içeren bir mayın hava haznesi, düşmanın haberini teyit etti.
Heyhat!
Joule, kuşkusuz, feci bir akıbete uğrayarak mahvolmuştu.
(Emile Vedel... Çanakkale'de Fransız Donanması... IQ Kültür Sanat Yayıncılık)
***
ARIBURNU
Karşımızda bulunan düşmanı, tek kişi kalıncaya kadar hepimiz ölsek de mutlaka denize dökmek gerektiği kanaatindeyim.
Düşmanın morali tamamen bozulmuştur.
Sürekli siper kazarak kendisine sığınacak bir yer aramaktadır.
Bundan dolayı, Allah'ın yardımına sığınarak yarın düşmana taarruz etmek niyetindeyim.
(Mustafa Kemal... Arıburnu Muharebeleri Raporu... Genelkurmay Basımevi)
***
ŞEHİT TEĞMEN İBRAHİM NACİ'NİN GÜNLÜĞÜ
Ben ki, kalbimde senelerden beri vatanım, memleketim için büyük bir aşk beslemiş, fikrimde onun yükselmesi için neler düşünmüştüm.
Kalbimi yokladım.
Acaba bu aşk, bu sevgi sönmüş müydü?
Hayır!
Onu daha büyük bir muhabbet ile coşmuş bir halde buldum.
Fakat bu korku neydi?
Anladım.
Düşmanı görmeden, onunla boğuşmadan, memleket ve millet için didinmeden ölmekten korkuyorum.
(Allahaısmarladık... Çanakkale Savaşında Bir Şehidin Günlüğü... Yeditepe Yayınevi)
***
İNGİLİZ SAVAŞ MUHABİRİ DİYOR Kİ...
Son derece yüksek bir askeri maharetle sevk ve idare edilen cesur ve inatçı bir düşmanla savaşıyoruz.
Türk, bir köşeye sıkıştırılıp savunma durumuna geçtiği zaman dehşetli ve korkunç bir düşman olup kalır.
Askerlerimizin savaşmakta olduğu bugünkü düşman evlatları, namdar gazi ve şöhretli kumandan Osman Paşa'nın kumandasında olarak Plevne'yi kahramanca tutan aslanların aynısıdır.
Bugünkü Türkler, Avrupa politikasının tek faktörü olan varlıkları için savaşıyorlar.
Bugünkü Türkler, her bir Türk'ün kalpten sevdiği ve iftihar sebebi olan, sevgili İstanbul'u muhafaza için kanlarını döküyorlar.
(Ellis Ashmead Bartlett... Çanakkale Gerçeği... Yayına Hazırlayan Muzaffer Albayrak... Yeditepe Yayınevi)
***
KUTLU OLSUN
Kahramanmaraş... Depremin merkez üssü Pazarcık ilçesi... Belediye Başkanı İbrahim Yılmazcan'ın makam odasındayız.
Belediye binası hasarlı.
Başkanın makamı bir konteyner.
İbrahim Yılmazcan, "Depreme teslim olmayacağız... Bu devlet ve bu millet arkamızda oldukça, kısa zamanda toparlanacağız" diyerek söze başlıyor.
Pazarcıklı... "Çanakkale ruhuyla" diyor.
"Kurtuluş Savaşı gibi" diye ekliyor.
18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi kutlu olsun.
***
BİR MEZAR TAŞI
İhvana (kardeşlerime)
Bakıp sanmayın ki ben öldüm.
Değil, ancak askerin son rütbesini buldum.
Din ve vatanın yaşaması için Türk'ün,
Bilin ki kardeşler şereflidir bu ölüm.
42. Alay'ın 2. Taburu'ndan
Safranbolulu Kalıpçı Ali Usta
Mahdumu Mehmet Çavuş
Ruhuna Fatiha.
7 Ağustos 1915