Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, seçim tarihi ile ilgili tartışmalara noktayı koydu:
14 Mayıs 2023.
73 yıl önce Demokrat Parti'nin tek başına iktidara geldiği seçimin yıldönümü.
14 Mayıs 1950... Türk siyasi hayatında ilk kez halkın iradesiyle iktidar değişti... Kansız... Askeri darbesiz.
Seçim tarihinin belli olması ile birlikte... Seçim havasına da girilmiş demektir.
Hayırlı, uğurlu olsun.
***
Günün fıkrası
Berber koltuğunda oturan adam... Sormuş:
- Berber efendi... Saçım ak mı, kara mı?
Berber yanıt vermiş:
- Az sonra kestiğim saç önüne dökülecek... Ak mı, kara mı, görürsün.
Dün itibarıyla seçim için geriye sayım başladı.
14 Mayıs'ta... Ak saç, kara saç... Ak koyun, kara koyun... Belli olacak.
***
Parti enflasyonu
Eskiden enflasyon yoktu. Siyasi parti enflasyonundan söz ediyoruz.
14 Mayıs 1950 seçimlerine gidilirken... Türk siyasi hayatında 11 parti vardı.
Bunlardan 3'ü seçime katıldı:
Demokrat Parti... Cumhuriyet Halk Partisi... Ve Millet Partisi.
Bugün... Siyasi yaşamdaki parti sayısı 119.
Enflasyon... Hem de yüksek enflasyon... Çoğu göstermelik... Tabela partisi.
Siyasi parti enflasyonu, Türk siyasetinin kara deliklerinden biri.
***
CHP'nin değişimi
Tarihi seçimden 6 gün sonra... 20 Mayıs'ta... Başbakan Şemsettin Günaltay, "Hükümetin yeni iktidara... Demokrat Parti'ye devri münasebetiyle" bildiri yayınlandı.
1. CHP döneminde... Tek partili yıllarda... CHP, Anayasa değişikliğini hiç gündeme getirmemişti.
2. İlk kez... Şemsettin Günaltay'ın bildirisinde Anayasa değişikliği ihtiyacından söz edildi.
3. Ana muhalefet partisi CHP'nin, Anayasa değişikliği isteği, 27 Mayıs 1960 darbesine kadar devam etti.
***
Cumhurbaşkanı kim olsun?
Bitmeyen senfoni gibi... Her dönemin tartışma konusu.
Herkes... Kamuoyu... Siyaset dünyası... Medya... Demokrat Parti Genel Başkanı Celal Bayar'ın, "Başbakan olacağını... Hükümeti kuracağını... Seçimdeki vaatlerini yerine getirmek için çalışacağını" düşünüyordu.
Cumhurbaşkanlığı içinse... 2 isimden söz ediliyordu.
TBMM'ye... Demokrat Partisi listesinden... Fakat... Bağımsız olarak milletvekili seçilen iki isimden:
Biri... Eski Yargıtay Başkanı... İzmir Milletvekili Halil Özyörük.
Diğeri... Eskişehir Milletvekili emekli General Ali Fuat Cebesoy.
Demokrat Parti Meclis Grubu, 20 Mayıs'ta toplandı.
Oylama yapıldı... 376 milletvekili oy kullandı.
354 milletvekilinin oyunun sonucu... "Celal Bayar Cumhurbaşkanı olsun."
***
Hükümet programı
Adnan Menderes... Türk siyasetine damga vuran siyaset ve devlet adamı. Ve... Başbakan Adnan Menderes'in ilk hükümet programı.
Program 29 Mayıs 1950'de TBMM'ye sunuldu.
31 Mayıs ve 2 Haziran'da görüşüldü.
Programın başlangıcından bir alıntı:
- Tarihimizde ilk defadır ki yüksek heyetimiz milli iradenin tam ve serbest tecellisi neticesinde millet mukadderatına hâkim olma mevkiine gelmiş bulunuyor.
***
Kurultay... Ve kan
Demokrat Parti'nin zaferinden... 2.5 ay sonra... 29 Haziran 1950... CHP'nin muhalefetteki ilk kurultayı toplandı.
Ağır seçim yenilgisinin konuşulduğu kurultay... 3 Temmuz'da sona erdi. Dikkat dikkat... 5 gün süren bir kurultay.
Günümüzdeki... Su musluğu reklamı gibi... Aç/kapa değil.
Kurultayda... CHP Genel Başkanı İsmet İnönü'nün yaptığı uzun konuşmanın içinde... Kan sözcüğü geçiyor... Türk siyasi hayatında ilk kez.
İsmet İnönü, "Bir damla kan dökülmeksizin" siyasi iktidarın el değiştirdiğini söylüyor.
Ya sonrası... Darbeler... Müdahaleler... İdam sehpaları... İşkenceler... Sürgünler... Siyasi yasaklar... Cezaevleri... Türk siyasetinin utanç sayfaları...
Ve... Ne kadar acıdır ki... Darbe ve müdahalelerde... Demokrasiyi koruma yemini etmiş pek çok siyasetçinin de parmak izleri var.
Yine... Acının da acısı... Bugün bile... Kimileri... Darbeli konuşmalar yapmaktan utanmıyorlar.
***
Her devrin engeli
Bürokrasi... Türkiye'nin bitmeyen çilesi... Adnan Menderes, ilk hükümet programında bürokrasiyle mücadeleden söz etti: "Özel teşebbüsün kendini hukuki ve fiili emniyet altında hissetmesi... Bunu sağlayacak önlemlerin alınacağı... Üretim hayatının devlet müdahalesinden ve her çeşit bürokratik engellerden korunacağı, yabancı sermayenin teşvik edileceği......"
1. Güçlü Menderes iktidarı, bürokrasiyi aşamamıştır.
2. Daha sonraki iktidarlar... Tek parti hükümetleri... Koalisyonlar... Onlar da bürokrasiden yakınmışlardır.
3. Bugün... Değişen bir şey yok.
***
Büyülü afiş
Aradan geçen 73 yıla rağmen... Güncelliğini koruyan afiş: "Yeter! Söz milletindir."
Sloganın ve afişin sahibi Selçuk Milar... Mimar.
Selçuk Milar... Kamu personeli... Milli Eğitim Bakanlığı personeli.
1950 seçimleri öncesi... Kampanya süreci... CHP'nin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel, memuru... Selçuk Milar'ı çağırır.
"Afişi çok beğendiğini" söyler.
Sonra... Bakan ile memur el sıkışırlar... Selçuk Milar, işine döner.
Aradan 20 gün geçer... "Selçuk Milar'ın Urfa'da şantiyeye tayinine..."
Ve... Selçuk Milar... Erkek Teknik Öğretim Müşavirliği görevinden istifa eder.
***
Maziye bir bakıver
Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim tarihi olarak 14 Mayıs'tan söz edince... "Gözümde canlanır koskoca mazi" misali... 14 Mayıs 1950... Ve sonrası... Yaşananlar... Film şeridi gibi beynimizden aktı geçti.
Birazını paylaşmak istedik. Unutmadan... Bugün, Çukurova notlarına devam edecektik... Yarına kaldı.