Pazartesi... Saat 09.00... Yurdun değişik yerlerinden gelen gazetecilerin tren garında buluşması... Sonra Müze- Saray'a yürüyüş. Saat 10.00... Müze-Saray'dayız... Sultan Abdülaziz'in av köşkü... Kasr-ı Hümayun.
Alt kat salondayız.
Burası... 100 yıl önce, Mustafa Kemal Paşa'nın ilk basın toplantısını yaptığı yer.
16 Ocak 1923 Salı akşamı saat 21.30'da başlayıp, 17 Ocak saat 03.00'te sonuçlanan toplantı... Gazi, tam 5.5 saat soruları yanıtlıyor.
Törenin ev sahibi Kocaeli Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Cemal Kaplan'ın kulağına eğiliyoruz:
- Dünyada, 5.5 saat süren başka basın toplantısı var mı? Guinness Rekorlar Kitabı'na girmesi gereken bir olay.
***
Kamuoyu
Cumhuriyet'in ilanından önce yapılan tarihi basın toplantısı.
Cumhuriyet'in doğumu, 9 ay 13 gün sonra.
Mustafa Kemal Paşa, İstanbul'dan gelen 6 büyük gazetenin başyazarı ile konuşuyor.
Bütün soruları yanıtlıyor.
Büyük lider... Cumhuriyet'e giden yolda kamuoyu oluşturuyor.
***
Halk olmadan asla
İzmit'te... Gazeteciler ile buluşma... Mustafa Kemal Paşa'nın, 14 Ocak 1923'te başlayan ve 35 gün süren yurt gezisinin ilk ayağı.
Büyük lider ne yaptıysa, halkın desteğini alarak yaptı.
Dağ/bayır dolaştı... Yapacaklarını halka anlattı.
Anlattıkları... İlk basın toplantısındaki mesajları.
***
Önce vatan
Tren Ankara'dan kalkıyor... İstikamet İzmit.
Yolda... Eskişehir'de... Acı haber geliyor... "Paşam... Anneniz sizlere ömür."
Zübeyde Hanım'ın vefatı... Trende derin bir sessizlik.
Yaver Salih Bozok soruyor:
- Paşam... Üzüntümüz büyük... İzmir'e mi gideceğiz?
- Hayır... İzmit basın toplantısı ve yurt gezisi çok önemli... İptal edemem... Sen İzmir'e git... Cenaze ile ilgili gerekenleri yap... Ben daha sonra İzmir'e gider, annemin mezarını ziyaret ederim.
***
'Lobi' sorusu
Henüz Cumhuriyet yok... Soyadı Kanunu yok... Atatürk soyadı da yok... Mustafa Kemal Paşa var.
Basın toplantısında her konu soruluyor.
Milli mücadele... Bağımsızlık... Egemenlik... Milli irade... Dış politika... Kadınlara seçme ve seçilme hakkı... Eğitim.
Ankara'dan... TBMM'den gelen 4 kişilik ekip, tutanak tutuyor... Konuşmalar kayda geçiyor.
Sorulardan biri:
- Hükümet merkezi neresi olacak?
Soru çok önemli... Zira... İçeride ve dışarıda Ankara'nın başkent olmasını istemeyen lobi o kadar güçlü ki.
***
'Başkent Ankara'
Tarih 28 Kasım 1920... Bakanlar Kurulu toplantısı... "Özel bir komisyon" kurulması kararı alınıyor.
Komisyonda... Genelkurmay... Milli Savunma, Bayındırlık, Ekonomi, Sağlık bakanlıklarının temsilcileri bulunacak.
Ve komisyon bir yer arayacak... Öyle bir yer ki;
Yurdun her yerine kolayca ulaşılmalı.
Şehirleşmeye uygun olmalı.
Yeterli suyu olmalı... Ya da su getirilme imkânı bulunmalı.
Çevrede maden ve orman da yer almalı.
Aranan... Ve bulunan yer... Ankara.
İşte... O tarihte Mustafa Kemal Paşa'nın kafasında "Yeni Başkent" düşüncesi var.
Ve... İzmit basın toplantısından 11 ay sonra... Cumhuriyet'in ilanından 16 gün önce... Kanun çıkıyor:
- Türkiye devletinin başkenti Ankara'dır.
***
İnat
Ankara başkent oldu... Cumhuriyet ilan edildi... Mustafa Kemal Paşa, Cumhurbaşkanı seçildi ama...
Yabancı ülkelerin çoğu Ankara'da büyükelçilik açmak istemediler... Beklediler.
Nedeni? Kafalarından geçirdikleri...Şu:
- Mustafa Kemal Paşa ölünce... Türkler, Ankara'nın başkent olması inadından vazgeçerler.
***
Dışarısı... Ve uzantıları
Gelmişken... Kocaeli'nde arşivlere göz attık... Tarihte bir gezinti.
Tarihi basın toplantısının iki hafta öncesi... Bir Fransız gazetesi...
Le Matin:
Ankara, Türkiye'nin temelli başkenti yapılırsa, trenle İstanbul'a günlerce uzak bir başkent olacak.
İleride Türkiye'ye atanacak diplomatlar çok kötü zorluklarla karşılaşacaklar.
Ankara'nın başkent yapılma düşüncesini eleştiren yazı öylesine çok ki.
Elbette yabancılar.
Ve elbette... Her dönem olduğu gibi... İçerideki uzantıları.
***
Onur Günü
Kocaeli Gazeteciler Cemiyeti, 16 Ocak'ı, Basın Onur Günü olarak kutluyor.
Atatürk'ün ilk basın toplantısını yaptığı tarihi binanın bahçesinde.
Dün... Kutlama muhteşemdi.
Kocaeli Gazeteciler Cemiyeti'nin Basın Onur Ödülü, bize takdim edildi.
Ödülü, Kocaeli Valisi Seddar Yavuz'un elinden aldık.
Teşekkürler Kocaeli.
***
Yerinde bir öneri
Tahir Büyükakın... Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı.
Bir öneride bulundu:
16 Ocak tarihi çok önemli.
Atatürk... Cumhuriyet'in ilan edileceğini ilk kez bu tarihte söyledi.
Ankara'nın başkent olacağını da.
16 Ocak... Atatürk'ün ilk basın toplantısını yaptığı tarihi gün... Her yıl, sadece Kocaeli'nde değil... Bütün Türkiye'de kutlanmalı.
***
Gündem
Törenden sonra Kocaeli turu... Seçim, siyaset, ekonomi.
Siyaset giderek ısınıyor.
Seçim havasına girilmemiş... Ama her partiden aday adayı isimleri havada uçuşuyor.
Ekonomi... Geçen yıldan daha hareketli.
Macit Haldız... İşadamı... Şehrin sözü dinlenen isimlerinden... Pandemi sonrası toparlanmanın başladığını söyledi.