Önümüz bayram... "Hareketliliği" şimdiden başladı... Kars'tan, Erzurum'dan, Ardahan'dan, Ağrı'dan yurdun Batı'sına... İstanbul'a, Ankara'ya, İzmir'e, Bursa'ya, "kurbanlık yağıyor".
Ancak... "Kurban piyasası" geçen yıllardan zayıf.
Nedeni?.. Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar dedi ki:
- Üretici maliyetlerindeki artışlar kurban fiyatlarına da yansıdı... Kurban satışları ağır ilerliyor... Yüzde 25'lik bir azalma olabilir.
***
RAKAMLARIN DİLİ
Edirne'den Kars'a... Türkiye geneli... Canlı hayvan varlığı:
Sığır 17 milyon 850 bin... Manda 185 bin... Toplam büyükbaş sayısı 18 milyon 35 bin.
Koyun 45 milyon 177 bin... Keçi 12 milyon 341 bin... Toplam küçükbaş 57 milyon 519 bin.
Büyükbaş... Küçükbaş... Genel toplam 75 milyon 555 bin.
***
PİYASA
İllerde, ilçelerde "kurban pazarları" kurulurken... Göstergeler ne durumda?
Beklentiler nasıl?.. Sorduk.
Şemsi Başkan yanıtladı:
Bu yıl yaklaşık 720 bin büyükbaş, 2 milyon 150 bin de küçükbaş hayvan kurban olarak kesilecek.
Büyükbaş... 15 bin lira ile 60 bin lira aralığında.
Küçükbaş... 2 bin liradan başlıyor, 8 bin liraya kadar çıkıyor.
***
KİLOYLA KURBANLIK
Kurbanlık nasıl satılıyor?.. Kiloyla mı?.. Yoksa pazarlıkla mı?
Yanıt... İkisi de yaygın.
Şemsi Bayraktar, il il... Fiyat fiyat anlattı:
Kurbanlığın kilo hesabıyla en fazla satıldığı ilk 3 il... İstanbul, Ankara ve İzmir.
İstanbul'da canlı hayvanın kilosu 60-75 lira arasında... Ankara'da 55-65... İzmir'de ise 55-70 lira.
***
PARASAL BÜYÜKLÜK
Özetleyelim... Bu yıl kurbanlık piyasasında dönecek para... Yaklaşık 25 milyar 800 milyon lira.
Bayram süresince bütün yurtta, büyükbaş kurbanlıklara ödenecek para... 17 milyar 611 milyon 200 bin lira.
Küçükbaşlara... 8 milyar 170 milyon lira.
Bitmedi... Bir de kasaplara ödenecek kesim parası var:
900 milyon lira.
Yine bitmedi... Bahşiş... Gönlünüze göre... Milyonları buluyor.
Unutmadan... Kurban derileri de bir ekonomik değer... Bu yıl 242 milyon lira olacağı düşünülüyor.
***
ÜRETİCİNİN GÜNAHI YOK
Kurbanlık fiyatları geçen yıla göre, hatırı sayılır oranda arttı... Büyükbaşta yüzde 107... Küçükbaşta ise yüzde 90.
Nedenine gelince... Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar başladı anlatmaya:
Yakıt... Yem... Elektrik... Veteriner... İlaç... İşçilik... Hepsi arttı.
Nakliye... Kars'tan Ankara'ya geçen yıl 9 bin liraya giden kamyon, bu yıl 25 bin lira istiyor.
Kars'tan İstanbul'a ve İzmir'e canlı kurbanlık taşıyan araç, geçen yıl 12 bin liraydı... Bu yıl 35 bin.
Kars'taki bir üreticiyi düşünün... Elinde 25 büyükbaş kurbanlığı var... İstanbul'da satacak... Nakliye 35 bin lira... 40 bin lira da belediyeye çadır yeri kirası... Çobanı ekle... Diğer masraflar... Toplam 100 bini buluyor.
Durum böyle olunca... Kurbanlık fiyatları da yükseliyor... Bunda üreticinin suçu günahı yok.
***
FORMÜL
Satılan satılacak... Ya satılamayan kurbanlıklar ne olacak?
Üretici, Ardahan'dan İstanbul'a kurbanlık götürdü... Sattığını sattı... Ya satamadığını ne yapacak? Ardahan'a geri götürmek yine ayrı bir masraf kapısı.
Formül... Geçmiş yıllarda da işletildi... Şemsi Bayraktar dedi ki:
- Et ve Süt Kurumu, bayram sonrasında, elde kalan hayvanları, üreticiyi mağdur etmeyecek uygun bir fiyata satın almalı.
***
ARDAHAN
Bayramda... Büyükbaş kurbanlıkta... "Hisseli kurban kesimi" de yaygın... Hayat pahalılığı şimdi, "hisseleri" de etkiledi.
Şemsi Bayraktar... "Hisse fiyatları 4 bin ile 8 bin lira arasında değişiyor" dedi.
Faruk Demir... Ardahan Belediye Başkanı... O da "kurbanda hisseye girenlerden".
Dün konuştuk... Dedi ki:
- 7 tanıdık birlikte kesiyoruz... Geçen yıl hisse başı 4-5 bin liraydı... Görünen o ki bu yıl 7-8 bin lira vereceğiz.
***
ERZURUM
Mehmet Sekmen... Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanı.
Kişisel kurbanını, Kızılay'a bağışladı.
Bir de... Her yıl, "ailece" kestikleri var... Büyükbaş.
Mehmet Sekmen, geçen yıl büyükbaş kurbanlığa 16 bin lira ödemişti.
Bu yıl... Kıran kırana pazarlık... 32 bin lira verdi... Allah kabul etsin.
***
NOKTA
Hakkı Hınıslıoğlu... Erzurum Ticaret Borsası eski başkanı... Yılların dostu.
Kalabalık aile... Her kurban, "3 büyükbaş" keserler.
Hınıslıoğlu... "Henüz almadım... Bugün yarın alırım" dedi ve ekledi:
Büyükbaş... Erkek... Geçen yıl 20-25 bin liraydı... Bu yıl 40 bini buluyor.
Eğer İstanbul'da kesecek olursan fiyat daha da yükseliyor.