Winston Churchill... Ünlü İngiliz devlet adamı... Eski başbakan... Diyor ki:
"Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görebilirsiniz."
Öyleyse... 51 yıl geriye bakalım.
12 Mart 1971... Asker muhtıra verdi.
Süleyman Demirel Hükümeti gitti... "Ara rejim" geldi.
Bugün... Zaman tünelinde bir gezinti.
***
Demirel, Moskova'da
Başbakan Demirel, Moskova'ya gitti. 19-29 Eylül 1967. Anlaşmalar imzaladı:
Arpaçay Barajı.
Seydişehir Alüminyum Tesisleri.
Aliağa Rafinerisi.
İskenderun Demir Çelik Fabrikası.
İstanbul-Moskova, aktarmasız tren seferi.
Ve... Daha birçok yatırım.
***
'Haşhaş' bahane
Derken... ABD Başkanı Richard Nixon, Türkiye'ye "özel temsilcisini" gönderdi: Dışişleri Bakan Yardımcısı Elliot Richardson.
Özel temsilci, "Başkan'ın mesajını" Başbakan Demirel'e iletti:
- Türkiye, haşhaş ekimini yasaklasın.
Demirel'in yanıtı:
Türkiye'nin haşhaş üretimi toplam 120 ton.
Çoğu ABD'ye gidiyor...
İlaç sanayiine.
Amerika'yı rahatsız eden uyuşturucu Uzakdoğu'dan gidiyor... Altın üçgen diye bilinen ülkelerden.
Haşhaş ekim alanlarını daraltabiliriz... Ama tamamen yasaklamayız... Benim köylümün geçim kaynağı.
Demirel'in bu tepkisi üzerine... ABD'de kuyu kazmanın yanı sıra... Demirel'in suyu da ısıtılmaya başlandı.
***
ABD'nin 'denge' rahatsızlığı
Demirel döndükten sonra...
Amerikalı ünlü gazeteci Ankara'ya geldi: Cyrus Sulzberger.
Başbakan'a sordu:
- Türkiye aks mı değiştiriyor?
- Hayır... Türkiye denge politikası izliyor.
Amerika... Denge politikasından rahatsız oldu.
Ve... ABD derin devleti... Demirel'in kuyusunu kazmaya başladı.
***
Tepkisiz Meclis
Muhtıra... Saat 13.00'te... Radyoda okundu... Saat 15.05... TBMM toplandı. Başkanvekili: Fikret Turhangil.
Kâtip üyeler: Nuri Çelik Yazıcıoğlu... Kenan Aral.
Muhtıra... Meclis'te okundu.
Sıfır tepki... Meclis, "Güvenoyu verdiği hükümetin" arkasında duramadı.
***
'Şapkasını aldı, gitti'
Bakanlar Kurulu toplandı.
Başbakan... Toplantı sırasında, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ı aradı... Defalarca.
Sunay... Telefona çıkmadı.
Başbakan'ın yapacağı tek şey vardı:
"İstifa." İstifasını yazdı... Çantasını... Ve "şapkasını" aldı... Çıktı.
Demirel, "Şapkasını alıp gitti" diye eleştirilir ya... Konuyu hatırlatınca... Bize demişti ki:
- Ne yani, şapkamı orada mı bıraksaydım?
***
Muhtırayı destekleyenler
Türk Hukuk Kurumu... DİSK... Devrimci Avukatlar Derneği... Türkİş... Mimarlar Odası... Öğretmenler Sendikası... Devrimci Gençlik Federasyonu...
Ve daha pek çok kuruluş... Muhtırayı olumlu karşıladılar.
Alkışladılar... Destek bildirisi yayınladılar.
***
Akademik görüş
Üniversite... Pek çok profesör...
"Görüş" bildirdiler:
- Muhtıra, Anayasa'ya uygundur.
Örneğin... "Ankara Hukuk"tan iki şöhretli hoca:
Prof. Bülent Nuri Esen... Prof. Bahri Savcı.
***
Enerji Bakanı
Demirel, "suya sevdalıydı", baraj üstüne baraj yapıyordu.
Adı... "Barajlar Kralı"na çıkmıştı.
Muhtıra hükümeti... Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı İhsan Topaloğlu:
- Bu kadar baraja... Enerji yatırımına ihtiyaç yoktur... Türkiye, bu kadar enerjiyi ne yapacak? Toprağa mı verecek? İsraftır... Bütün enerji yatırımları durdurulmuştur.
***
Bağımsız Başbakan
Nihat Erim... Akşam, CHP'den istifa etti.
Sabah, bağımsız oldu.
Başbakanlığa getirildi.
Erim'e gelen tebrik telgrafları sayısı... 10 binin üzerinde.
İşadamı... Milletvekili...
Gazeteci... Sivil toplum lideri... Profesör...
İsim isim yazmaya "köşemiz" yetmez.
***
Sola balyoz
Aradan birkaç gün geçti. "Solun" ayakta alkışladığı muhtıra... "Solun kafasına balyoz gibi indi."
18 Mart 1971... İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, "liste" yayınladı.
"Derhal teslim olması istenenler..."
Yaşar Kemal'den Uğur Mumcu'ya kadar.
Prof. Muammer Aksoy'dan... Prof. Uğur Alacakaptan'a... Prof. Tarık Zafer Tunaya'ya kadar.
Liste uzun... Kadere bak.
Listede, "Muhtıra meşrudur" diyen Prof. Bahri Savcı da var.
***
Ziverbey'de işkence
Yazarlar, sendikacılar, profesörler... Tutuklanmaya başlandılar.
Yaşar Kemal... Cahit Talas... İlhan Selçuk... Mümtaz Soysal... Sadun Aren... Fakir Baykurt... Fazıl Hüsnü Dağlarca... Behice Boran.
Liste... Yine uzun... Hangi birini sayalım?
"Ziverbey Köşkü"... İşkence.
"O konuya" hiç girmeyelim... Rezalet... Yüz karası.
***
'Özel' davetli
Uzatmayalım... Günlerce yazsak bitmez...
Nixon, "özel uçağını" Ankara'ya gönderdi.
Erim, Amerika'ya gitti... "Haşhaş ekimi mi dediniz? Başüstüne... Derhal yasaklıyoruz."
Ve... Muhtıra ile giden Demirel Hükümeti'nin Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil, dedi ki:
- Muhtıranın arkasında Amerika vardır... CIA vardır.