Suriye'de 61 yıllık Baas rejiminin çökmesiyle ekonominin fotoğrafı gün yüzüne çıktı.
Şimdi soru şu…
Yıllardır ülkesini iç savaşta tutan devrik Beşar Esad'ın ekonomideki kötü mirasını kim, nasıl düzeltecek?
Hatırlarsınız, Dünya Bankası'nın mayıs ayında yayınladığı bir rapor var. Rapora göre, Suriye'nin GSYİH'si 2010 ile 2021 arasında yüzde 54 oranında küçüldü. Bu yıl da ekonominin yüzde 1.5 oranında daralması öngörülüyor. Suriye'nin enerji sektörü 2011'den beri çalkantılı bir süreçte… 2023'te petrol üretimi yüzde 3.5 düştü. ABD Energy Information Administration'a göre, ülkenin petrol üretimi 2008-2010 yılları arasında günde ortalama 400 bin varilden fazlaydı. Uluslararası Enerji Ajansı'nın raporunda üretimin 2023'te ortalama 91.000 varil/güne düştüğü vurgulandı. İç savaş nedeniyle 2011'den bu yana Suriye pound'u sürekli değer kaybetti. Suriye'nin temel gelir kaynakları petrol, dış yardımlar, yurt dışında çalışan Suriyeli işçilerin döviz gelirleri ve tarım. Petrol ihracatı, toplam ihracat gelirlerinin üçte ikisini ve bütçe gelirlerinin yarısını oluşturuyor. Analistler, siyasi koşullar sorunsuz bir şekilde ilerler ve ülkenin kurumları istikrara kavuşursa 10 yıllık çalışmayla ekonominin 2011'de olduğundan çok daha iyi bir aşamaya gelebileceğini belirtiliyor. Ancak bunun için siyasi fırtınanın dinmesi ve dış desteğin gelmesi ön koşul… Bunun için de uluslararası aktörler arasında diyalog şart… Finansmana gelince…
Birkaç gündür izlediğim kadarıyla, Katar, ortaya çıkan yeni hükümeti finanse etmeyi düşünüyor. Suudi Arabistan ve BAE ise net getiri olmadan mali yardım konusunda temkinli…
Peki tüm bunlar konuşulurken Suriye'nin istikrarı ve yeniden inşasının sağlanması için önemli uluslararası işbirliği gerektirecek Beşar Esad'ın 2009'da Rus çıkarlarını korumak için reddettiği boru hattı projesi yeniden gündeme gelir mi?
Biliyorsunuz, Katar gazı, doğrudan boru hattı bağlantılarının olmaması nedeniyle Batı piyasalarına ulaşamıyor. Ülke daha maliyetli olan sıvılaştırılmış doğalgaz sevkiyatına bağımlı… Esad, 2009'da 10 milyar dolarlık, 1.500 kilometrelik, Katar'ın devasa Güney Pars sahasından Suudi Arabistan, Ürdün ve Suriye üzerinden Türk dağıtım terminallerine gazı taşıyacak Katar-Türkiye boru hattı anlaşmasını imzalamadı. Sebebi de boru hattının Rusya'yı devre dışı bırakarak Avrupa'ya doğrudan gaz tedarik etmesiydi.
Yeni dönemde ne olur?
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar önceki gün "Bütünlüğünü sağlamış, istikrarına kavuşmuş bir Suriye için niye olmasın?" diye kapıyı açık bıraktı. Bakarsınız Suriye'de istikrar oluştuktan sonra dengeleri altüst edecek bu hamle hayata geçer...