Emeklilik mağdurları ilk defa çözüme bu kadar yaklaştılar. Dün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin açıkladı: EYT çalışması bitmiş, aralıkta detaylar açıklanacakmış.
Bu 23 yıldır konuşulan bir meselenin finale yaklaşması adına iyi bir gelişme...
Ancak kafamda birçok soru işareti var.
Misal, EYT düzenlemesi çıkarsa, 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'yle kadroya alınan taşeronlar ne olacak?
Şöyle izah edeyim, 24 Aralık 2017'de yayımlanan 696 sayılı KHK ile taşeron şirketler bünyesinde çalışan işçiler 'sürekli işçi' statüsüne alındı. Taşerondan kadroya geçiş koşullarından birisi herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmamış olmaktı. Yani emekli olduğu halde taşeron olarak çalışmaya devam eden işçiler kadro elde edemedi. İkincisi de kadroya geçtikten sonra emekliliğe hak kazanan işçilerin emekliliğe sevk edilmesi konusuydu.
Şimdi EYT'nin çıktığını düşünelim...
Emekliliği gelen milyonlarca kişi zorla emekli edilecek. Bu durumda da iki sorun ortaya çıkacak. Birincisi, aldıkları emekli maaşıyla geçinemeyenler istedikleri EYT çıksa da isyan bayrağını açacak. İkincisi de yaşları ilerlediği için başka yerde de iş bulamayacaklar. O zaman da yapılan iyi bir şey tam tersi etki yaratacak.
Bu tıpkı şuna benziyor: 100 kilometrelik yolun 95 kilometresini bitirirsiniz. Son 5 kilometre kalır. Yaptığınız 95 kilometre anılmaz. Herkes o 5 kilometreyi önünüze koyar.
Yani, 'kaş yaparken göz çıkarmamak' için EYT düzenlemesi yapılırken taşeron konusunda da farklı çözümler getirilmelidir.
Ne yapılabilir?
Örneğin, bu konuda kademeli bir geçiş öngörülebilir. Böylece, emekliliği isteyen ancak şu anda evindeki şartlar (çocuğunun okulu, evinin taksidi, borçlarının ödemesi vs) gereği olmayı düşünmeyenler için bir kapı aralanır.
Bir başka husus da şu...
EYT'liler 1999'daki şartlara göre mi yoksa bugüne göre mi emekli edilecek?
Mevcutta, sürdürülebilir sosyal güvenlik sistemi için 1 emekliye karşılık 4 aktif sigortalı çalışan olmalı. Türkiye'de bu oran 2'nin üzerine çıkmıyor. Velhasıl, burada aktüeryal denge nasıl korunacak?
EYT sorununun çözüme kavuşturulmasını destekliyorum. Ama her şeyin en ince ayrıntısına kadar enine boyuna düşünülmesi gerektiği taraftarıyım. Çünkü geçmişte birkaç kez başımıza geldi. 'Taşeron sorunu sona erdi' denildi, düzenleme yapıldıktan sonra tam olarak öyle olmadığı anlaşıldı.
Asgari ücret vergi dışı kaldığında sevinildi, sonra vergi tarife dilimleri en az asgari ücret veya yeniden değerleme oranında artırılmadığı için işçi ücretlerinde kayıp yaşadı. Velhasıl demem o ki, bir sorunu çözmek için yola çıkıp, yeni sorunlar yaratmamak gerekiyor.