Utanma duygusu, gurur, mahcubiyet, suçluluk gibi duygularla birlikte sosyal duygular olarak tanımlanır ve sosyal davranışlarımızı düzenler. Utanma duygusu bizi sosyal olarak kabul edilen biri yapabileceği gibi, başarabileceklerimizi engelleyen, başarılarımıza gölge düşüren bir duygu haline de gelebilir. Genellikle başkaları tarafından fark edilen, gözlenen davranışlar utanma duygusunu çok hızla ortaya çıkarır. Yapılan davranışın sosyal olarak kabul görmediğini fark ettiğiniz an da ilk tepki "Aslında bunu yapmak istememiştim" olur ve oradan kaçma duygusu yaratır.
Utanma duygusu o kadar büyük baskı yaratır ki, sonraki düşünceler genel olarak "Yer yarılsaydı da içine girseydim" diye özetlenebilir. Aynı nedenlerle utanılan olaylara ilişkin anılar derinlere gömülmeye, hatırlanmamaya çalışılır. Çünkü her aklınıza geldiğinde ya da birisi hatırlattığı zaman aynı utanma duygusu olay yeniymiş gibi yaşanır.
Hiç utanma duygusu olmayan insanlar yüzsüz, utanmaz gibi kelimelerle tanımlanır. Toplum utanma duygusu olmayanlara kızar, onları dışlar. Buna karşın yapılan davranış ne olursa olsun, utanma belirtisi gösterenler için toplum daha kabullenicidir. Çünkü utanma duygusu olan kişi daha az zararlı, daha güvenilir bulunur.

AŞIRI UTANMA DA SORUN
Utanma duygusu dile gelmese de, davranışlarla kendini gösterir. Kızaran bir yüz, mahçup eğilen bir baş ve kaçırılan gözler, hızlanan kalp atışı utanmanın belirtisi olarak ortaya çıkar. Tüm duygularda olduğu gibi utanma duygusunun da beynin belli bölgelerinde oluşan aktivitelerin bir sonucu olduğunu araştırmalar gösteriyor.
Eğer utanma duygunuz olmadığını düşünüyorsanız beyninizin sağ yarı küresinde bulunan, anteriorcingulatecortex adı verilen bölgeniz diğer insanlardan küçük olabilir.
Utanma duygusu sosyal bir duygu olduğu için temelinde diğer insanların sizin davranışınızı nasıl değerlendireceği, yargılayacağı ve sizin hakkınızda ne düşünecekleri endişesi vardır. Yapılanın ardından başkalarının düşündüklerini sandığınız her şey utancınızı arttırır.

KENDİNİZE DEĞER VERİN
Oysa çalışmalar diğerlerinin sizin düşündüğünüz kadar yargılayıcı olmadığını gösteriyor. Utanma duygusunun derecesi sizin diğerleri tarafından acımasızca yargılandığınız temeline oturduğu zaman, bir çok şeyi yapmaktan vazgeçebilir, yaptığınız şeyleri saklayabilir hatta utandığınız şeyler bedeninize ya da kişiliğinize ilişkin şeylerse kendinizden vazgeçebilirsiniz.
O zaman utanma sizin sosyal olarak kabul görmenizi sağlayan bir duygu olmaktan çıkacak ve hem sizi hem de başarılarınızı gölgeleyen bir sorun haline gelecektir. Kimi zaman aşırı utanma duygusu elde edebileceklerinizin önünde bir engel olacaktır.
Yaşamı felç eden utanma duygusu ile baş edebilmenin temelinde kendini iyi tanıma, değer verme ve kabullenme yatar. Başkalarının sizi değerlendirirken, sizin kendinizi yargıladığınız kadar acımasız yaklaşmadığı gerçeğini de unutmamak gerekir.
Kimsenin utanma nedeniyle toplumdan kopmasına, çalışamaz hale gelmesine gerek yoktur. Ama bazen utanmak gerekir. Utanmak gerekir ki kendimizi kontrol edebilelim, hatalarımızı azaltabilelim ve yaşadığımız toplumun ilişkileri daha sağlıklı olabilsin.