Ergenlik döneminde oluşan bedensel, cinsel ve zihinsel gelişim ergene yeni sorumluluklar ve beklentiler getirir. Kimlik bulma çabaları doğumdan itibaren başlar. Anne, onunla ilişkiler, sonra baba, öğretmenler ve diğerleri. Özdeşim kurarak, deneyerek, kendinizden getirilenler katılarak bir kimlik oluşturulur. Biçimlendirilen kimlik, benliği tanımlayan bir çekirdektir. Kimlik duygusu arama, ergenlik döneminde ön plana çıkar. Bu dönemde ergen, hem kendi hem de başkaları için kim olduğu sorusunun yanıtını arar. Çünkü o zamana kadar elde edilen rollere ve o rollerin sorumluluklarına, yeni alınması gereken rollerle yeni sorumluluklar eklenir. Toplumsal beklentilerle kimlik yeniden gözden geçirilir, geçmişten getirilenlerle yenileri birbirine eklenir. Böylece, ben kimim, neyim sorularının karşısında, fazla bocalamadan kendi kimliğini tanıyabilmiş ve kabullenmiş olur genç. Kişinin kendini ne olarak algıladığı ve diğerlerinin onu nasıl gördüğü ve ondan neler beklediği arasındaki tutarlılık bütünlenmiş bir benliktir.
BAŞKALARIYLA KARŞILAŞTIRIR
Kimlik duygusu tek parçadan oluşmaz. Kimliğin, cinsel, mesleksel ve toplumsal öğeleri vardır. Çocuklukta oluşan cinsel kimlik, ergenlik döneminde sınamadan geçer. Ergen, cinsel kimliğini ve yeterliliğini başkalarıyla karşılaştırmaya başlar. Bazen yetersiz bulur, üzülür, hatta sorun olduğunu, hatta bu sorunla yaşamanın olanaksız olduğunu düşünür. Kimi zaman, bu karşılaştırmalar ergeni yanıltır, başka cinsel kimlik seçimleri olduğunu sanır, bundan sıkıntı duyar. Ergen süreç içinde, kendi cinsel yapısını ve yeterliliğini kabullenir ve cinsel kimlik duygusuna kavuşur. Ergenliğe kadar, toplum içinde yer aramak gerekmez. Ailenin kimliği içinde yaşanır. Ama ergenliğe gelince, ergenin kendi toplumsal rollerini, yerini, değerini bilmesi ve başkalarına göstermesi gerekir. Toplum İçinde yer alabilme adına gruplara girer, onlar tarafından kabul görme adına, adeta başkası olur. Acımasızlıkla tanışır, başka olanı dışlama, uymayanı uzaklaştırma ve bunlara karşı koyup, 'ben'i koruma sancılıdır. Bu dönemde aşklar, ergenin kendini anlatmasının bir yoludur. Eğer başarabilirse, bunların tümü ergeni kendi toplumsal kimliğini tanıma ve başkalarına anlatarak, toplumsal kimliğini kabul ettirmeye ulaştırır.
MESLEK DE KİMLİĞİN BİR PARÇASI
Toplum içinde kim olunduğu sorusunun yanıtlarından biri de, edinilen meslek, yapılan iştir. Bu nedenle sağlanan eğitim ve iş olanaklarının kısıtlı olduğu ülkelerde, mesleki kimliğe ilişkin kargaşa ve sorun yaşamak kaçınılmazdır. Toplum içinde kullanılacak mesleki kimliği seçmek başlı başına bir zorluk, bir uğraştır. Ne olmak istediğinin kararını verdiğinde, yaşam boyu sunacağı mesleki kimliği de seçmiş olur. Ama sadece seçmek sorunu çözümlememekte, bizimki gibi toplumlarda seçimini kullanarak, ergenin mesleki kimliğini uygulama sıkıntısı olabilmektedir. Cinsel, toplumsal ve mesleki kimliğin yanı sıra ergenin kendi benliğini bilinçli ya da bilinçsiz kabullenmesi, kimlik duygusunu tamamlamasını sağlayacaktır. Kimlik duygusunun tamamlanması ergenlik döneminde olur. Erikson'a (ABD'li psikolog) göre, ergenin belirgin bir kimlik duygusuna sahip olabilmesi için çocukluk döneminde yaptıkları ile ileride yapmaya söz verdikleri arasında bir bağlılık hissetmesi gerekir. Yetişkin dönem, kendi kimliğinin, başkalarının kimlikleriyle birleştirmesi gereken dönemdir.