Başlıklardaki ifadelerde Türkçe'ye ve haber metni ile bağlantılara yeterli özen gösteriliyor mu?
Hafta içinde SABAH'a ulaşan bazı okur yakınmalarının ortaya koyduğu genel bir soru bu.
11 Mayıs tarihli gazetede İstanbul sayfasını açan bir okurumuz, "THY'nin en güzel kontuarı" başlığına ve haberine dil açısından takılmış. "Kontuar yerine masa da denebilirdi. Biliyorum böyle bir kavram bizde kullanılıyor ama aynı zamanda biliyoruz ki bunun karşılığı masadır. Sizin işiniz dili sadeleştirip anlamını bozmadan temiz bir Türkçeyle vermek olmalı" diyor. Okur ayrıca haberde geçen haliyle "chek in" kavramının yanlış yazıldığını (haklı olarak) hatırlatıyor, buna da "bagaj teslim" denmesini öneriyor.
Dünkü gazetede yer alan "Kelepçeli fantazi gaspına 10'ar yıl hapis" başlığı da bir okurun dikkatini çekmiş. "Doğru kelime fantezi olmalıdır" diyor. Haklıdır tabii, "fantezi" argoya kaymış halidir bu kelimenin. Aslında word dosyasında yazarken, hemen düzeltildiğini de fark ettim. Belki de habercilerin yazarken bir hızlı testten metni geçirmesinde yarar var; hataları azaltmak mümkün.
Yine 11 Mayıs tarihli gazeteye dönelim. Bir hanım okurumuz, "Çakma marka çetesinin köstebeğini çakma çantası yakalattı" başlığına takılmış. "Çocuklara sorarak anlayabildim ne denmek istediğini" diyor, siteminde. Argo söyleme iyice yayılan "çakma" kelimesi "taklit" karşılığında kullanılıyor ve özellikle genç kuşaklara malolmuş durumda. Aslına bakılırsa, haberin ilk cümlesinde, "taklit ürünler" lafı geçmekte ama sonra yine "çakma" kelimesine rağbet edilmiş. Ciddi içeriğe sahip haberlerde argo, sokak ağzı, türev kelimeleri kullanmak ne ölçüde doğru? Büyük tirajlı bir kitle gazetesi elbette ki haftalık bir mizah dergisi değil (her ne kadar eklerde bazı bölümler veya köşe yazılarına bir sınırlama getirmek mümkün olmasa da) ve okurların olabildiğince geniş bir kesiminin anlayacağı, genel lugatta yer bulmuş kelimelerle yazmak çok daha sağlıklı bir yaklaşım olur.
Aynı tarihli gazeteden, bu kez Okur Temsilcisi'nin dikkatini çeken bir başlık da şöyle: "Vodafonelu'ya özel HTC'ler geliyor". Vodafonelu, ilk bakışta biraz Honolulu gibi bir kelime, bir yer ismi çağrıştırıyor. Burada ayraç işaretinin bir azizliği söz konusu, çünkü yeri yanlış. "Vodafone'lu" denmeliydi. Son olarak, İstanbul'dan üç okurumuzun öfkeli eleştirilerine yol açan, dünkü baş sayfanın altında yer alan başlık: "12 terörist ölü ele geçti". Daha önce farklı bazı vesilelerle uzun uzadıya açıklamaya çalıştığım gibi, terör/siyasal şiddet içeriğine sahip haberlerde "resmi açıklama" veya "örgüt dili" arasında, serinkanlı ve olanı sadelikle anlatan bir kavram bütünlüğü şart. Bu açıdan bakıldığında, yalın bir "öldürüldü" demek ile resmiyet kokan "ölü ele geçti" demek arasındaki fark, okurun beklentilerini yeterince açıklıyor olmalı.
