Medyada özdenetim, kaliteli gazetecilik için vazgeçilmez önkoşullardan biri. Peki, basında kalite, basın özgürlüğünün önkoşulu mudur? Hayır. Tersinden bakmak gerekir. Basında özgürlük arttıkça sorumluluk, dolayısıyla kalite de artar. Basit deyişle, bizim meslekte püf noktası özgürlüktür.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na (AGİT) bağlı Medya Özgürlüğü Temsilciliği birimi, yıllardır özellikle AGİT alanında (Kafkasya, Orta Asya vs.) ve çevre bölgelerle işbirliği halinde, gazeteciliğin mesleki standartlarını yükseltmek ve gazetecilerin iktidarlara karşı bağımsız konumunu sağlamak amacıyla faaliyet gösteriyor.
Yukardaki -katıldığım- görüşler de birimin başındaki, bir zamanların ünlü Macar özgürlük savaşçısı Miklos Haraszti'ye ait. Haraszti, Türkiye'yi de yakından tanıyan, buradaki medya ortamını ve sorunlarını bilen bir şahsiyet. Bu görevine yeni bir nefes ve enerji getirdi: Bana basında ombudsmanlığın vb. özdenetim/hesap verme mekanizmalarına ne kadar önem verdiğini anlatmıştı önceki yıl. Sözde bırakmadı, bunu bir el kitabına da dönüştürdü.
AGİT'in bastırdığı " Medya Özdenetimi Rehber Kitabı ", basında kaliteye özen gösterenler için derli toplu bir başvuru aracı. Bu bir ortak çalışma: Haraszti ilk bölümde hak ve sorumlulukların nasıl dengeleneceğini anlattı, bendeniz ikinci bölümde özdenetime temel oluşturan etik ilkelerin hazırlanmasına ilişkin bölümü yazdım. Le Monde'un ombudsmanı Veronique Maurus, okur temsilciliğinin kural ve çalışma biçimlerini analiz ederken, bir diğer özdenetim biçimi olan basın konseyi modelini de Bulgaristan'ın önde gelen bağımsız medya gözlemcisi Ognian Zlatev yorumladı.
Büyük ilgi gören el kitabı beş dile çevrildi. Altıncı çeviri Türkçe olarak RTÜK tarafından geçenlerde yayınlandı. Kapakta, başlığın altında, "tüm sorular ve yanıtları" yazıyor. Gerçekten de, hem habercilik yapanlar, hem editörler hem de akademisyenler için yararlı olduğunu düşünüyorum (çevirisinin ikinci baskıda gözden geçirilmesi gerektiğini de eklemeliyim).
İsteyenler kitabı RTÜK'ten temin edebilir veya pdf formatında RTÜK sitesinden indirilebilir (rtuk.gov.tr ana sayfasında "uluslararası uygulamalar" bölümünde).