Türkiye'de 15 Temmuz darbe girişiminde rol alan generallere ve albaylara sığınma hakkı tanıyan NATO üyesi ülkelerin hangi gerekçe ile böyle davranabildiklerini tahlil etmemiz gerekiyor. Bu durum NATO Antlaşması'nın bir maddesinin yorumlanmasından mı, yoksa Türkiye'nin bu ülkelerle yaptığı "ikili anlaşmalar"dan mı kaynaklanmakta?
Dolaylı müdahale
1960'lı yıllarda gündemimizde Eisenhover Doktrini ve buna ek olarak "Dolaylı Müdahale" kavramı vardı. Adını Amerikan Başkanı Eisenhover'den alan bu doktrine göre, ABD'nin müttefiki olan ülkelerdeki iç kaynaklı krizlerde de Amerika'nın bu ülkelere müdahale hakkı doğuyordu. Bu hakkı düzenlemek üzere de, ABD söz konusu ülkelerle İkili Anlaşmalar yapıyordu.
İkili anlaşmalar
Bu ikili anlaşmaların neleri düzenlediği ve bağımsızlık kavramını ayaklar altına aldığı ortaya çıkınca, o dönemde emekli subay ve siyasetçi Haydar Tunçkanat, Türkiye'nin ikili anlaşmalarına neşter attı ve bunları listeledi. Yayınladığı "İkili Anlaşmaların İçyüzü" kitabı ile Türkiye'nin 1945'ten sonra imzaladığı ikili anlaşmaları tahlil ediyordu. Ama daha sonra ve özellikle bugünlerde, asıl önemli olan ikili anlaşmaların hâlâ gizliliğini koruduğunu öğrendik. Bu arada 1945'ten önce imzalanan ikili anlaşmaların da var olduklarını öğreniyorduk.
Ne biçim bir ittifak
Türkiye'de darbe girişimine karışan subaylara sığınma hakkı tanınması bir yana, darbeci generallerden 200'ü aşkınının darbe girişimi sırasında NATO'da görevli olması, kafa karıştıran bir durum değil midir? Bu arada PKK güdümlü HDP'lilere ve doğrudan PKK'lılara NATO üyesi ülkeler tarafından verilen destek de, "İttifak" kavramının içeriğinin sorgulanmasına sebep olmaktadır.
Trajik sorular
Acaba NATO Antlaşması ve İkili Anlaşmalar, Amerika'nın ya da İngiltere'nin Türkiye'ye askeri müdahalesine imkân tanımakta mıdır? Örneğin bu ülkelerden biri "Türkiye'deki vatandaşlarımızın can güvenliği tehlikede" gerekçesi ile topraklarımıza askeri müdahalede bulunabilir mi? Ya da Türkiye'deki devlet kurumlarından bazıları için nihai karar merkezi seçilmiş iktidar mıdır, yoksa bu ülkelerin istihbarat servisleri midir?
İleride bu günün tarihi yazıldığı zaman yaşananları tam olarak öğrendiğimizde hayretten ve endişeden dudaklarımızın uçuklayacağı kesindir.