Ressam-heykeltıraş Hüsamettin Koçan'ın kurduğu Baksı Müzesi'ndeki etkilikleri izlemek üzere Bayburt'a gitmiştik birkaç yıl önce...
Yolda Bayburtlu bir arkadaş ilin ekonomik imkânlarını anlatırken Çinlilerin buradan ham mermer aldığını... Çin'e götürüp işlediklerini... Sonra da, (faraza) bire on koyarak sattıklarını söyledi... "Sermayemiz de, işleme tekniklerimiz de yetersiz olduğu için biz bunu yapamıyor; katma değer yaratamıyoruz" demişti hayıflanarak.
Katma değer mi dediniz? Siz Sakıp Sabancı Müzesi'nde dün başlayan Anish Kapoor sergisini gezin de, taşa katma değer nasıl katılırmış asıl orada görün!
Açılış davetinde heykeltıraş Erdağ Aksel'e (ve eşi siyaset bilimci Ayşe Kadıoğlu'na) rastladım. Orta, hatta küçük boy birkaç eseri göstererek "Kaçadır bunlar" diye sordum. Aksel önce bilmediğini söyledi.
Israr ettim. "500 bin dolar" kelimeleri döküldü ağzından. (Neye kıyasla küçük?
Sergide Kapoor'un 12 ton ağırlığında bir eserinin bulunduğunu söyleyeyim.) Anish Kapoor (Aniş Kapur) çağdaş heykelin yıldızlarından biri. 1954'te Hindistan'da doğuyor. 1970'lerden itibaren çalışmalarını Londra'da sürdürüyor. İngiliz vatandaşı.
Farklı dönemlerde, farklı tarzda işler çıkmış zihninden. Bu nedenle "Anish Bey şöyle bir sanatçıdır" diye bir-iki cümleyle anlatmak mümkün değil. Daha ziyade "Bu kez neler yapmış" denilebilir. 65'inci yaşın kutlayan Akbank'ın sponsorluğunda geldi Kapoor ve eserleri.
Yönetim Kurulu Başkanı Suzan Sabancı Dinçer, Genel Müdür Hakan Binbaşgil ve SSM Müdürü Nazan Ölçer'in ciddi emeği var Kapoor'un eserlerini İstanbul'da izlememizde.
Emek diyorum çünkü parayı vermekle bitmiyor olay. Karayoluyla gelen eserler, vinçlerle yerleştirilmiş müzeye. Çöküntüye yol açmaması için de çelik aksamla takviye edilmiş SSM...
Başka işleri de var elbette ama Kapoor bu kez esas olarak taşı (mermer, oniks, vs.) işlemiş. Kocaman taş bloklardan... İlk bakışta gayet tuhaf gelen... Ama daha dikkatli bakınca insan vücudunun girinti ve çıkıntılarını çağrıştıran 'nesneler' yapmış...
Girintiler meraka, çıkıntılar tedirginliğe sürüklüyor bakanları. Uygunsuz bir davranış olduğunu bile bile, dev taşlara açtığı girintilere, insanlar kafalarını sokmaya çalışıyor. Ve durmadan aynı soru zihinlerini kurcalıyor:
Bu deliğin ardında ne var?
Aslında ben ne kadar ayrıntılı betimlesem de boş. Fotoğraflar da yetersiz kalıyor. Gidip görmek lazım...
Ancak şunu söyleyeyim: Nihayetinde yaptığı, mermeri belli bir biçimde kesmek Anish Kapoor'un... Ama işte sanatın ve dolayısıyla katma değerin sırrı, o 'belli biçimde'.
Yani fark, fikirde; işçilikte değil.
Demek ki ileri teknolojiye ve büyük paralara sahip olmadan da... Yaratıcı fikirler sayesinde 'dünya çapında' olmak mümkünmüş...
Kapiş?