Almanya'da yapılan zekâ testlerinde Türk çocuklarının düşük performans göstermesi... Bazı Alman bilim adamlarının da bu verileri ırkçılığa varan bir bakış açısından yorumlaması geçen haftanın hararetle tartışılan konularından biriydi.
Ne zaman 'zek â testi' lafını duysam 1977 yılının sonbaharına giderim... Boğaziçi Üniversitesi'nde okuyorum... Dersimiz PSY 101 ; yani ' Psikolojiye Giriş'... Hocamız, daha sonra YÖK kurulduğunda üniversiteden istifa edecek olan psikolog Gündüz Vassaf ...
Gündüz Hoca zek â testlerinin nasıl ırkçı, politik, ideolojik niyetlere alet edildiğini anlatıyor. Bu arada kültür ile zek â testi arasındaki ' yamuk' ilişkiye örnekler veriyor.
Bu örneklerden birini asla unutmam: ABD'de yoksul zenci ailelerin çocuklarına test yapılıyor. Sorulardan biri ' Kahraman nedir' şeklinde. Birçok çocuk bu soruya ' Sandviç' cevabını veriyor. Ne? Sandviç mi? Tabii testi yapanlar bu cevabın karşısına ' sıfır' yazıyorlar. Sonuçta da çocuklar düşük zekâlı çıkıyor.
Derken bir uzman bunu kafaya takıyor: " Acaba çocuklar niye bu soruya 'Sandviç' gibi saçma bir cevap verdi? " Araştırma, soruşturma derken nedeni buluyor. Söz konusu çocukların yaşadığı bölgede 'Kahraman' adlı sevdikleri bir sandviç biçimi vardır. Hani bizdeki ' artist' ya da ' goralı' gibi...
Çocuklar 'Kahraman' kelimesini görünce ağızlarının suyu akarak soruya 'Sandviç' cevabını veriyorlar.
Bu tip örnekler o kadar çok ki bazı uzmanlar, zekâyı, ' zek â testinin ölçtüğü şey' diye tanımlamak zorunda kalıyor. İlk bakışta ' totoloji' gibi geliyor ama bu tanımda ciddi bir gerçeklik payı var.
Kıssadan hisse: Kültürden bağımsız, evrensel, herkes için geçerli ' bir' zek â testi olamaz. Olsa olsa, çoğul bir şekilde zekâ testlerinden bahsedebiliriz.
Ve bu konuda bir pembe haber: Sivas'ta ilköğretim öğrencileri arasında yetenek testi yapıldı. Teste 63 okuldan 16 bin öğrenci katıldı. Bunlardan 2 bini üstün zekâlı çıktı. Öğrencilerin yüzde 80'inin ' normal' olduğu saptandı. Yüzde 18 ise başarısız oldu.
Testi titizlikle yürüten Rehberlik Araştırma Merkezi'nin müdür vekili Ramazan Keleş, "Bu çalışma, Sivas'taki ilköğretim okullarında eğitim potansiyelinin iyi bir seviyede olduğunu ortaya koydu" diyor.
Velhasıl ırkçı Almanlar karşısında komplekse kapılmamıza hiç gerek yok.
