'Uydu' kelimesinin Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre üç farklı anlamı var. Bu üç anlamdan ikisi bizi ilgilendiriyor. Uydu; kelimenin literal, yani düz anlamıyla 'Bir gezegenin çekiminde bulunarak onun çevresinde dolanan, daha küçük gezegen, peyk' demek. Mecazi anlamı ise şu: 'İşlerini ve davranışlarını daha büyük gücün isteğine uyduran devlet, kurum, kimse'.
Baştan altını çizerek söylüyorum ki, biz bu yazıda 'uydu' kelimesini mecazi değil, literal manasıyla kullanacağız. Nasıl ki ay, dünyanın uydusu ise güçlü ülkelerin de uyduları vardır ve bu uyduların bekası onların hamilerinin bekaları açısından da büyük önem taşır.
Misal Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, KKTC, Yavru Vatan; Türkiye'nin, 'Anavatan'ın uydusu' olan bir ülkedir. Kendince bir özerkliği vardır elbette ama Türkiye'nin garantörlüğü KKTC için hayatidir. Boşuna değil, dün yüzde 51,74 oy alarak Cumhurbaşkanı seçilen Ersin Tatar'ın iki devletli çözümü ve Türkiye'nin garantörlüğünü elzem görmesi. Tatar seçildiğine göre Kıbrıs'ta iki devletli bir çözüm arayışında ısrar edeceğimizi söyleyebiliriz artık. Tatar, muhakkak ki kendisini seçen halkın çıkarlarını Türkiye ile güçlü bir dayanışma yürütmek suretiyle temin edecektir. Ancak şayet Mustafa Akıncı seçilseydi bunun aksini yapacaktı. Kapalı Maraş'ın açılmasına karşı çıkan ve 1974 Barış Harekâtı ile aldığımız toprakların bir kısmının Rumlara geri verilmesini isteyen birinden başka ne beklenirdi ki!
KKTC VE AZERBAYCAN'LA ORTAKLIK
KKTC'deki seçimin Anavatan'ın, Ankara'nın gönlünden geçen şekilde sonuçlanması Doğu Akdeniz'deki çıkarlarımız açısından hayati derecede önemlidir. Doğu Akdeniz'den başımızı şöyle kuzeydoğuya çevirdiğimizde Güney Kafkasya'da yine Türkiye'nin yörüngesinde bir ülke ile karşılaşıyoruz: Azerbaycan. 'İki devlet tek millet' mottosuyla ifade ettiğimiz bir kader ortaklığımızın bulunduğu Azerbaycan'ın ordusu cephede başarı üzerine başarı kaydediyor.
Azerbaycan'ın, kendi öz toprağı olan Dağlık Karabağ'ı işgalden tamamen azat etmesi, dolayısıyla güçlenmesi Türkiye'nin lehinedir. Azerbaycan da tıpkı KKTC gibi Türkiye'nin pozitif manada uydusu olan bir ülkedir ve ne kadar güçlenirse bizim için o kadar iyidir.
Gelelim iç savaş ve karışıklıkların söz konusu olduğu iki Güneydoğu komşumuza… Suriye'de en azından Türkiye ile iyi ilişkiler geliştirmek isteyen bir yönetimin kurulması elbette lehimizedir. Henüz savaşın sürdüğü ülkede bugünden yarına böyle bir siyasi çözüm beklemek hayalperestlik olur. Ancak uzun vadede bunun için çalışmak da gereklidir.
Keza Irak'ta merkezi hükümet ve Kuzey Irak'taki Kürt yönetimi ile güçlü ilişkiler kurulması da milli çıkarlarımız için olumludur. Irak Bölgesel Kürt Yönetimi, fiyaskoyla sonuçlanan 2017 referandumu sonrasında Ankara'ya yaklaşma ihtiyacı hissetti, iyi de yaptı. Bu ülkelerle de KKTC ve Azerbaycan'la olduğu gibi kader ortaklığı yapılmasa da stratejik ittifaklar kurulabilir.
Ezcümle… Türkiye; artık bir bölgesel güç olduğuna göre, her büyük ülke gibi çevresindeki daha küçük, ama güçlü devletlerle 'de jure' (hukuki) veya 'de facto' (fiili) garantörlük ilişkileri kurmalıdır. Başlıktaki ifadeyle özetlersek periferisinde güçlü uydular bulundurmalıdır.