6 Şubat 2017
Önce bir, hatta iki itirafta bulunayım. İlki şu: benim yazı dünyasında adımla çıkan ilk ürünüm telif değil tercümedir. Wallace Stevens'dan şiirler çevirmiştim. Geçen yılı da büyük bir çeviriyle kapatmıştım: Resim Bugün. Beni gece gündüz uğraştırmıştı.
İkinci itirafım ise gönderdiğim listeyle ilgili. Türkçede, tüm hayatım boyunca en sevdiğim, eşsiz diye nitelendirdiğim, gerçekten de menendi bulunmaz çeviri Sabri Esat Siyavuşgil'in 7+7, 14'lük hece vezniyle Edmond Rostand'dan çevirdiği Cyrano de Bergerac manzum oyunudur. Akıl almaz bir şeydir. Çoğu tiradını elbette ezbere biliyorum. Gelin görün ki, derginin sahibi ve yöneticisi Semih Gümüş dostuma gönderdiğim listede onu yazmayı unuttum. Benim böyle dalgınlıklarım çoktur. Sonra Semih'e ayrıca yazayım dedim. Araya başka şeyler girdi. Bir de nasılsa o muhteşem çeviri listede yer alacaktır diye düşündüm. Nitekim, öyle, listenin başlarında bir yerde gördüm kitabın adını, sevindim.
Gelelim listeye ve meseleye...
Türkiye harıl harıl kitap çeviriyor. Bundan 10 yıl önce yazdığım yazıları ve çevirisizlikten nasıl şikayet ettiğimi hatırlıyorum. Oysa Türkiye'nin 1940'larda yaşadığı müthiş bir çeviri hamlesi var ve o hamle bugün dünya çeviri literatüründe inceleniyor. Sonra bir yavaşlama oldu. 1970'ler sol klasiklerin yarım yamalak çevirileridir. Ama edebiyat çevirilerinde son dönemde büyük gelişme gösteren yayıncılığa koşut olarak gerçekten üstünde durulması gereken bir başarı sağlandı.
Notos'un bu konuya eğilmesi çok yerinde. Neticede ortaya 100 kitaplık bir liste çıkmış. Bu bir edebiyat listesi değil. Zaten arayış da '100 çeviri'yi bulmaya dönüktü. Bununla birlikte elbette listenin çok büyük bir bölümünü edebiyat kitapları oluşturuyor. Diğer alanlardan doğal olarak felsefe önde geliyor.
BİLİM KİTABI YOK
Bu listede bilim kitabı hiç yok. İşin o kısmı eksik kalmış. Bunun bir nedeni belki bilim insanlarının seçiciler arasındaki yerinin eksik olmasıydı.
Bir kitap listesi bu dedim. Öyle ama kendi listemi hazırlarken de düşünmüştüm. 'Çeviri' dendiği için neden bazı şiirleri almamalıyız bu listeye? Melih Cevdet'in Poe'dan çevirdiği Annabel Lee şiiri, Orhan Veli'nin Aragon'dan çevirdiği Elsa'nın Gözleri bir 'çeviri' listesinde neden yer almasın? (Can Yücel'in küfür kıyamet yüklü çevirileri neyse ki, listede. Çok sevindim. Bu kitapları ve şiirleri okumalı herkes. Görür o zaman herkes Türkçe güçlü bir dil midir değil midir?)
Ayrıca bu listedeki bazı yapıtlarla sorunlarım var. Örneğin Sabahattin Eyüboğlu çevirileri. Çeviriye bunca emek vermiş bir kişinin yapıtlarının yer bulması sevindiricidir. Ama bildiğim kadarıyla Eyüboğlu Shakespeare çevirilerini özgün dillerden yapmazdı. Muhtemelen mukayese ederek Fransızcadan çevirirdi. Moby Dick'i Mina Urgan'la çevirdiler. Mina Hanım İngiliz edebiyatı profesörüydü. Diyecek bir şey yok. O zaman neden Eyüboğlu adı önde yazılıyor? Aynı şekilde Platon'dan Devlet çevirisi sorunludur, adından başlayarak. Montaigne'in denemeleri eksiktir.
Vedat Günyol'un Yabancı çevirisi bence yetersizdir ve hayli eskimiştir. Sait Maden'in Baudelaire çevrisi önemli bir girişim ama o kadar önemli bir çeviri mi, sanmıyorum. Cemil Meriç'ten Hernani çevirisi alınmış. Hiç gerek yok. Buna benzer elenebilecek çok kitap var seçkide. Listede yer bulamayan çeviriler de var.
Kısacası liste aslında bir çeviri listesi kadar bir kültürel liste olmuş. Oysa çeviri listesi doğrudan çevirinin künhüne varan çevirilerdir ki, o zaman bu liste çok daralır ve gerçekten, andığım şiir çevirilerinde olduğu gibi, tekil çevirilere gider. Bence 100'lük liste biraz daha kısa olmalıydı. Eleğin gözleri büsbütün daralırdı.