Hafta içinde fark ettim ki insanlar aslında çağdaş sanata ilişkin birçok terimi bilmiyor. İşte olaya giriş mahiyetinde mütevazı ve iğneli bir sözlük.
Aktivist: Toplumsal veya siyasal bir sorunu dert edinen sanatçı. Meseleyi her platformda dile getirir. Şu sıralar eserleri Sabancı Müzesi'nde sergilenen Ai Weiwei, Çin hükümetinin baskıcı politikalarını eleştiren bir aktivisttir.
Bienal: (Bi+Annual) İki yılda bir yapılan sanat etkinliği. Üç yılda bir yapılırsa "trienal" diyoruz. Almanya'da düzenlenen modern sanat etkinliği Documenta gibi beş yılda bir yapılan da var. Onun Frenkçesi: "Quinquennale".
Contemporary: İngilizce "çağdaş" demek. Sanat aleminde, cümlenin gelişine göre "çağdaş sanat" veya "çağdaş sanat fuarı/etkinliği" yerine de kullanılıyor. Zor telaffuz edilen bir kelime olması nedeniyle de çağdaş sanat erbabınca tercih edilir.
Çağdaş sanat: Modern sanattan sonra gelen, 1960'lardan sonra serpilmiş sanat. Kullandığı malzemeden anlatım biçimine, genellikle izleyiciyi şaşırtmayı ve düşündürmeyi amaçlar. Aklınıza gelecek her şeyi (örneğin çöpler) malzeme olarak kullanabilir.
Güncel sanat: Aktüel ve acil meselelerle ilgilenen, siyasi-ideolojik yönü ağır basan, insanları sarsıp "Uyansana" diyen sanat. En tanınmış yerli sanatçı Halil Altındere'dir.
İkonik: Hıristiyanlıkla ilgili önemli olayları anlatan (ör: İsa'nın çarmıha gerilişi) resimlere ikona deniyor ya... Çağdaş sanatta da "dönemin ruhunu yansıttığı söylenen eser veya kişilere" ikonik deniyor. "Fotoğrafı çok çekilen" diye de düşünebilirsiniz. Birisi "İkonik bir isim" diye ukalalık ederse, siz de "Hatta diabolik" (şeytani) deyin.
İstanbul Bienali: 1987'den beri İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenlenen çağdaş sanat etkinliği. Başta Koç Holding olmak üzere sponsorların desteği sayesinde ücretsiz gezilebiliyor. Dünyadaki en önemli 10 bienal arasında yer alıyor. (Geçen sefer sergi mekanları epey dağınıktı. Bu sene gayet derli toplu.)
İş: Eskiden sanatçının yaptığına "sanat eseri" denirdi. Yapılanların "güzel sanatla" bir bağı pek kalmadığı için artık "iş" de deniyor.
Küratör: Kapsamlı bir sergi düzenleyen kuruluşun anlaştığı sanat uzmanı. Genel başlık üzerinde mutabakata varıldıktan sonra, ona uygun üretim yapan sanatçıların işlerini toparlar, bazen de yepyeni işler ısmarlar. Futbolcunun önüne geçen günümüz teknik direktörleri gibi, küratörler de sanatçının önüne geçebiliyor.
Paralel etkinlik: Çok sayıda yabancı gazetecinin takip ettiği İstanbul Bienali'nin ortaya çıkardığı enerjiden faydalanmak amacıyla Bienal ile aynı tarihlerde düzenlenen sergi ve etkinlikler. (Kimi 'sinerji', kimi 'fırsatçılık' diyor.)
Sanat kolektifi: Aynı sanatsal-siyasal görüşe sahip genç sanatçıların oluşturduğu grup. Kah hep birlikte, kah tek tek işler üretirler. Çoğu çağdaş sanatın sermayenin egemenliğine girerek ehlileştiğinden yakınır.
Video sanatı: Video art. Hareketli görüntülerle yapılan, çoğunlukla ses eşliğindeki sanat. Başlangıcı el kameralarına ve video cihazlarına uzanır. İyi bir örneğine şahit olmak istiyorsanız YouTube'a girip The Raft by Bill Viola yazın ve çıkan videyu izleyin. Acayip!
Yerleştirme: (Enstalasyon) Sanatçının çeşitli malzemeleri bir mekanda toplayarak oluşturduğu üç boyutlu eser. Amaç o mekana veya ortaya çıkan nesneye ilişkin algımızı değiştirmek, olaya başka bir açıdan bakmamızı sağlamaktır. Örneğin fakir çocukların giydiği renkli plastik terliklerle ülkenin bayrağını resmederek yoksulluk sorununa dikkat çekilebilir. (Yerleştirme veya enstalasyon demek yerine, dudaklarını büke büke kelimenin İngilizcesini kullananlardan uzak durun.)

***

Arda Turan'ın performansı

Lafa Arda Turan ile başladığıma bakarak futbol yazacağımı sanmayın. Mesele o değil. Gazeteciler olarak ciddi bir eksiğimiz hakkında.
Geçen günlerde okuduğum bir haberde Arda'nın Barcelona forması ile 55 maça çıktığı, bu maçlarda 15 gol attığı, 11 de asist denilen gol pası verdiği yazılıydı. Yani Barça'nın attığı 26 golde Arda'nın payı vardı. Peki, Arda başarılı mı, değil mi?



Arkadaşlar! Bu tip verilerin kendi başına hiçbir anlamı yoktur. Önemli olan karşılaştırmadır. Diğerleriyle kıyaslamadan birinin performans ölçümü yapılamaz.
O halde şu sorunların cevapları da haberde olması gerekirdi: 1) Söz konusu 55 maçta Barça kaç gol attı? 2) Diğer orta saha ve hücum oyuncularının gol ve asist sayıları neydi?
Ekonomiden eğitime aynı hatayı yapıyoruz. Mesela evlere şenlik "Genç nüfusumuz var" söylemi... Halbuki geçti o günler. Türkiye nüfusu giderek yaşlanıyor ama biz aynı çikleti çiğniyoruz. (Veriler bir başka yazıda...)