Dünyayı tehdit eden ölümcül virüs Ebola, bu zamana kadar 4 bin kişinin ölümüne sebep oldu. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 4. Risk Grubu Patojen olarak kabul edilen Ebola, ilk olarak bundan 38 yıl önce, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde ortaya çıktı. Uzun bir aranın ardından 2013'te tekrar tırmanışa geçen virüs şimdilerde dünyanın korkulu rüyası haline geldi.

Peki, Ebola virüsü nedir, nerelerden bulaşır, belirtileri nelerdir, nasıl anlaşılır ve virüsün tedavisi nasıl olur?

İşte Ebola ile ilgili bilmeniz gereken 10 şey;

1. EBOLA VİRÜSÜ NEDİR?

Ebola virüsü, insanlarda ve hayvanlarda kanamalı ateş şeklinde ciddi hastalık formlarına yol açan virüstür. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 4. Risk Grubu Patojen olarak kabul edilmektedir.

2. NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Virüs, ilk olarak 1976 yılında Sudan ve Kongo'daki salgınlarda tespit edildi ve adını Kongo'daki bir nehirden aldı. Virüsün doğal kaynağının Afrika'daki meyve yarasaları olduğu düşünülüyor. Virüslerin varlığı bu yarasaların coğrafi dağılımıyla örtüşüyor.

3. EBOLA VİRÜSÜ NASIL YAYILIR?

Virüsün insanlara nasıl bulaştığı tam olarak bilinmemekle birlikte kaynağın yarasalar olduğu düşünülmektedir. İnsandan insana geçiş çeşitli vücut sıvılarına (kan, kusmuk, idrar, dışkı, ter) direkt temas ile olmaktadır. Bir kez birisi hastalandığı zaman, virüsü birkaç değişik yol ile diğerlerine bulaştırabilir.

4. HANGİ BÖLGELERDE GÖRÜLÜYOR?

Adını, Afrika'daki bir nehirden alan hastalık, Liberya Cumhuriyeti, Gine Cumhuriyeti, Sierra Leone Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gabon, Güney Sudan, Fildişi Sahilleri, Uganda ve Kongo Cumhuriyeti'nde görülüyor.

5. EBOLA VİRÜSÜNÜN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Ebola virüsüne bağlı meydana gelen kanamalı ateş hastalığı sonucunda bağışıklık sisteminde çökme, pıhtılaşma fonksiyonunda bozukluk, kaçış sendromu (kanın serum kısmının damar dışına çıkması) ve şok tablosu gelişmektedir. Virüs vücuda girdikten sonra ortalama 5-10 gün içinde hastalık gelişmektedir. Hastalık tipik olarak ani başlangıçlı yüksek ateş, üşüme, titreme ve bitkinlik şeklinde başlamaktadır. Diğer belirtiler şiddetli baş ağrısı, kas ağrısı (özellikle gövde ve sırtta), bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısıdır.

6. EBOLANIN İLERLEYEN SAFHALARINDA NELER YAŞANIYOR?

Hastalığın ilerleyen safhalarında, göz, burun, kulak, ağız ve rektumdan kan geliyor ve serum iğnesinin ciltte açtığı deliklerden kan akıyor. Temel olarak vücuttan dışarı kan akması hastalığın en tanımlayıcı sendromu olarak görülüyor. Hastalığın başlangıç evrelerinde görülen ateş, kusma, ishal zaten başka birçok hastalığın da diğer tanımlayıcı sendromları olarak kabul ediliyor. Çoğu zaman hastalar kanama olduğu zaman Ebola virüsü taşıdıklarını anlayabiliyor ve Ebola virüsü taşıyan insanlar en sonunda çoklu organ yetmezliğinden hayatlarını kaybediyor. Bunun en büyük nedeni Ebola virüsünün vücuttaki beyaz kan hücrelerini hızla yok ederek bağışıklık sistemini çökertmesi ve insan vücudunun virüse karşı savaşamaz hale gelmesi sonucu organların iflas etmesi.

7. EBOLA VİRÜSÜNÜN TEDAVİSİ NASIL OLUR?

Ebola virüsüne bağlı ölüm oranı %50-90 arasında değişmektedir. Bu hastalığın tedavisi için kanıtlanmış, etkili bir yöntem bulunmamaktadır. Ancak belirli destek tedavileri uygulanmaktadır. Dünyanın önde gelen bağışıklık sistemi uzmanlarından Doktor Anthony Fauci, en geç 2015 sonuna dek Ebola virüsüne karşı bir aşı geliştirmeyi umduğunu söyledi.

8. SON SALGIN NE KADAR TEHLİKELİ?

Gine'de ilk kez görülen Ebola virüsünün daha sonra Sierra Leone ve Liberya'da, büyük kentlerin de dahil olduğu bir coğrafyaya yayıldığı görülüyor. Virüsün etkilediği bir kişinin uçakla Nijerya'ya gitmesinden sonra bu ülke de salgın olan yerler arasına girdi. Son salgın şimdiye kadar görülen en ölümcül virüsü içeriyor. 'Zaire Ebola Virüsü' adlı virüs, bugüne dek enfekte ettiği insanların yüzde 90'ının hayatını kaybetmesine yol açtı. Virüs bir kişiyi yaklaşık 3-4 gün içinde öldürebiliyor. Salgının bu denli tehlikeli olmasındaki tek faktör virüsün yapısı da değil. Batı Afrika'da patlak veren ilk büyük Ebola salgın olması nedeniyle, bölgedeki sağlık ekipleri yeterince eğitimli ve deneyimli değil. Dahası, Batı Afrika'da yaşayan insanlar, daha evvel salgına sahne olan Orta Afrika halkına göre daha fazla seyahat ettiğinden virüsün yayılmasına yol açıyor.

10. EBOLANIN TÜRKİYE'DE GÖRÜLME OLASILIĞI NEDİR?

Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu, Arfika'da etkili olan "Ebola virüsü" ile ilgili, "Ebola virüsüyle ilgili bizim ülke olarak bir sorunumuz yok. Ancak o ülkelere giden vatandaşlarımıza bilgilendirme, o ülkelerden Türkiye'ye dönüş sonrası takipleriyle ilgili gerek bakanlığımız gerekse de Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğümüz alıyor. Şu anda vatandaşımızı tedirgin edecek en ufak bir sorun söz konusu değil" dedi.

TÜRKİYE SALGIN TEHDİDİNE KARŞI NE YAPIYOR?

Çoğunluğu Batı Afrika'da olmak üzere yaklaşık 4 bin 500 kişinin ölümüne neden olan ebola salgını nedeniyle Türkiye Sağlık Bakanlığı da çeşitli tedbirler alıyor.

Son olarak Nijerya'dan gelen ve kimliği açıklanmayan bir Türk ebola şüphesiyle hastaneye kaldırılmıştı. Sağlık Bakanlığı'na bağlı "Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü", uluslararası giriş noktalarında halk sağlığı acil eylem planları hazırlanıp, tatbikat yapıldığını; hastaların sevk edileceği referans hastaneler belirlendiğini belirtiyor. Müdürlük, uluslararası giriş noktalarına takviye sağlık personeli görevlendirdiğini ifade ediyor. Müdürlük verdiği bilgide, "Hizmetlerin yaygınlığını artırmak için Seyahat Sağlığı Merkezi sayısının 32'den 43'e çıkarıldığını" belirtiyor.

THY'YE 'EBOLA' PROSEDÜRÜ

Sağlık Bakanlığı Türk Hava Yolları (THY) için de "Ebola Hastalığı Prosedürü" uyguluyor. Buna göre kabin ekibinin yüksek ateş, bulantı, kusma gibi hastalık belirtilerini gözlemlemeleri bekleniyor. Ayrıca THY'nin kurumsal dergisi içinde bulunan ebola bilgilendirme metninin de bir anonsla okunması talep ediliyor.

VİRÜSÜN BULAŞMA ŞEKLİYLE İLGİLİ MERAK EDİLENLER

VÜCUT SIVILARI DERKEN VİRÜS TER YOLUYLA MESELA JİMNASTİK SALONUNDAN BULAŞABİLİR Mİ?

Hayır. Kaslarda mecalsizlik, ateş gibi semptomlar geliştirmiş bir ebola hastasının jimnastik salonuna gitmesi mümkün değil; bu semptomlar gelişmeden önce de virüsü taşıyan kişinin bunu başkalarına da bulaştırmaya başlamadığı belirtiliyor. Ayrıca terin yüksek miktarda virüs içermediği düşünülüyor.

TÜKÜRÜKLE BULAŞIR MI?

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre hastalığın en ileri aşamalarında tükürük hatta gözyaşı bile virüs riski taşıyor. Ancak bu konuda yapılan araştırmalardaki sonuçlar birbirini tutmuyor. Ancak virüse anne sütünde de rastlandı.

KLOZETTEN EBOLA KAPABİLİR MİYİM?

Evet. Ebola hastasının dışkısı gerçekten tehlikeli ve virüs idrarda da bulunuyor. Ancak virüs taşıyan hasta kişiler genellikle hastanede veya evlerinde tedavi altında olduğu için, şimdilik genel tuvaletler riskli görülmüyor.

CİNSEL YOLLA BULAŞIR MI?

Evet. Üstelik hastalığı atlatıp iyileşmiş kişilerin semeninde, 90 gün sonrasında bile ebola virüsüne rastlandı.

BİR EBOLA HASTASININ TAŞINDIĞI TAKSİDEN VİRÜS BULAŞABİLİR Mİ?

Taksideki hastanın kanı veya kusmuğu koltuğa bulaşmışsa daha sonra aynı taksiyi kullanan kişiler, eğer bedenlerinde yara-kesik varsa veya koltuğa dokunduktan sonra yüzlerine dokunurlarsa virüs kapabilirler. Ebola hastası kişilerin kullandığı taksiler bu nedenle dezenfekte edilmeli.

EBOLA HASTASI BİR KİŞİNİN DOKUNDUĞU KAPI KOLUNDAN VİRÜS KAPABİLİR MİYİM?

Evet. Eğer kapı koluna kusmuk, kan veya dışkı bulaştıysa bulaşabilir.

TREN YOLU İSTASYONU, OKUL VE DİĞER KAMUSAL ALANLARDA BULAŞMAYA KARŞI NE YAPILABİLİR?

Guatemala'da havalimanında ebolayla ilgili bilgilendirme panosu.İngiltere'de bulaşmayı önlemek için sıkı prosedürler geliştirilmiş durumda. Buna göre kan, kusmuk veya dışkıyla gözle görünür şekilde kirlenmiş yerler, tuvaletler ve çok sayıda kişinin dokunabileceği telefon, kapı kolu gibi yüzeyler kullan at kağıtlarla silinip deterjan ve sabunla yıkanıp kurulanmalı. Temizlik işlemini yapanlar uzun kollu gömlek, tek kullanımlık eldiven, kapalı ayakkabı giymeli, paçalar çorapların içine sokularak sürtünme riski engellenmeli. Temizlik işiyle uğraşanlar vücutlarındaki tüm kesik ve çizikleri yara bandıyla kapatmış olmalı. Ancak İngiltere'deki prosedüre göre ebola hastasının sadece içinden geçip gittiği koridor ve salonlarda bu tür bir temizliğe gerek görülmüyor.

VİRÜS NE KADAR SÜRE YAŞAR?

Virüs oldukça kırılgan yapıya sahip. Güneşin UV ışınları, yüksek ısı (ki Afrika'da oldukça yardımcı oldu), sabunlu su ve alkollü jel gibi dezenfektanlarla kolayca yok edilebiliyor. Ancak bolca vücut sıvısı içinde serince bir yerde kaldığında, virüs bir kaç gün canlı kalabiliyor.

YİYECEKLER GÜVENLİ Mİ?

Pişmişse, evet. Pişirme işlemi sırasında virüs etkisiz hale geliyor. Ancak pişmemiş av etleri risk.

HAVA YOLUYLA BULAŞIR MI, MASKE TAKMAK GEREKİR Mİ?

Hayır. Bu konudaki tüm spekülasyonlara rağmen BM Ebola Misyonu'nın ayrıntılı araştırmalarına göre virüs hava yoluyla bulaşmıyor. Ebola hastalarında da sıkça öksürme ve hapşırma görülmüyor. Dünya Sağlık Örgütü'nden yapılan açıklamada da ebola salgını sırasında elde edilen verilerin, tüberküloz, su çiçeği, kızamık gibi havayoluyla bulaşan bakteri ve virüslerle benzerlik göstermediği belirtildi.

BİRİSİ YÜZÜME ÖKSÜRÜR VEYA HAPŞIŞIRSA...

Teorik olarak ileri derecede ebola hastası bir kişinin başka bir kişiden başka bir kişinin doğrudan yüzüne çok sayıda damlacık gelmesi bir risk. Ancak genellikle bu durumdaki kişiler ya hastalar ya da sağlık görevlileri ve onların da maske takmaları bekleniyor.

VİRÜS MUTASYON GEÇİREBİLİR Mİ, BULAŞMA YOLLARI DEĞİŞEBİLİR Mİ?

Bütün virüsler mutasyon geçirebiliyor ancak bilim insanları, mutasyon geçirse bile bulaşma yollarının değişmediğini söylüyor, kaldı ki ebola örneğinde de virüsün bulaşma yolunun değiştiğine dair bir kanıt bulunmuyor.

UZAY KIYAFETİNİ ANDIRAN KIYAFETLERE BÜRÜNMÜŞ SAĞLIK GÖREVLİLERİNE BİLE VİRÜS NASIL BULAŞABİLİYOR?

Bu giysiler ancak doğru kullanıldıklarında işe yarıyor. Bu yüzden giyilmeleri çıkarmaları, eldivenlerin nasıl kullanılacağına dair ayrıntılı prosedürler var.

TARAYICILAR VİRÜS TAŞIYICISI İNSANLARIN ÜLKEYE GİRİŞİNİ ENGELLEYEBİLİR Mİ?

Hayır. Tarayıcılar yüksek vücut ısısını ölçüyor. Ve yüksek ateşin eboladan başka soğuk algınlığından menopoza kadar pek çok gerekçesi olabilir. Bu durumda yüksek ateşi olan herkese ebola testi uygulanması gerekiyor. En önemlisi virüs taşıyıcı insanların çoğu, ateşleri yükselmeden önce ülke değiştirmiş olabilir (ABD örneğinde olduğu gibi), bu durumda bu kişilerin ebola taşıyıcısı olup olmadığını anlamak mümkün görünmüyor.