Referandumun yaklaşmasıyla ünlüler dünyası da hareketlendi. Sanatçılar, şarkıcılar, yazarlar, oyuncular, sivil toplumcular birer birer oylarının rengini açıklamaya başladı. “EVET”ler, “HAYIR”lar adeta havada uçuşuyor. En çok satan haber dergisi Aktüel de, referandumu ünlülerle birlikte masaya yatırdı. Bakalım şöhretler dünyası sandık başında ne diyecek? Referandum için ne düşünüyorlar? Neleri doğru, neleri yanlış buluyorlar? İşte tüm bu soruların yanıtları...
İBRAHİM TATLISES
KARARI: EVET
Ünlü türkücü İbrahim Tatlıses, 12 Eylül'de yapılacak referandumda vereceği oyu açıkladı. İşte Tatlıses'in kararı:
LİDERLERİN BİRBİRİNE SAYGISI YOKSA...
"Parti liderlerine soruyorum. Bu koltuk kavgası mı, millet için kavga mı? Koltuk içinse doğrudur. Ama millet içinse böyle dili bozuk bir kavga olmaz. Her biri milyonlar tarafından seçilen partilerin başında olan liderler bu uslupta kavga ederlerse, sokaktaki vatandaşın kavgası nasıl olacak?.. Bu nezaket, saygı içermeyen bir kavga. Liderlerin birbirlerine saygısı yoksa, vatandaşın vatandaşa saygısı nasıl olacak?
BÖYLE BİR ÜSLUP PUAN KAZANDIRMAZ
Liderlerimizi tv'lerde böyle görmek istemiyoruz. Ben bir ana muhalefet partisi lideri olsam, yani seçilmiş lider olsam, kişiliğini sevmesem de makamına saygı duyarak Başbakan'a Recep Bey diye hitap etmem. Sayın Bahçeli'den de böyle bir üslup duyulmadı. Sayın Kılıçdaroğlu, siz “Sayın Başbakan” diyin ki, o da size “Sayın Ana muhaletefe partisi lideri Sayın Kılıçdaroğlu” desin. Böyle bir üslubun size puan kazandıracağını zannediyorsanız, bence yanılıyorsunuz. Bence yanlış.
YENİ ANAYASAYA "EVET"
Sayın Kılıçdaroğlu, "135'nci maddeyi çıkarın evet" diyelim diyor. O kadar çok kanun içinden bir tek maddeye mi takıldınız? Bir tek madde için mi insanları galeyena getiriyoruz? Demek ki öbürleri için siz de "evet"siniz. İnanın ben bir sosyal demokrat olarak artık çürümüş tahtalar içindeki tüm paslanmış çiviler değişmeli diye düşünüyorum.Teknoloji değişti, hayat değişti, ama Türkiye Cumhuriyeti hala aynı kanunlarla yürüyor. Tahtaları yenileyelim, çivileri değiştirelim, yeni anayasaya "EVET" diyelim. Dış ülkeler de bize "bunların tahtası da çürümüş, çivisi de çürümüş" demesinler. Yani "tahtası eksik" demesinler!..
HALİL ERGÜN
KARARI: EVET
Sanat yaşamı boyunca iki darbeye tanık olan oyuncu Halil Ergün, 12 Eylül referandumunda Anayasa değişiklik paketine "Evet" diyeceğini açıkladı.
TÜRKİYE ÖZGÜRCE KONUŞUYOR
Her zaman politikayla iç içe olan Ergün, 1990'lı yıllarda Beyoğlu Belediye Başkanlığı'na da aday olmuştu. Türkiye'de aydınların, sanatçıların 12 Eylül'le hesaplaşması gerektiğini belirten Ergün şunları söyledi: "Değişimler yavaş yavaş olur. Hemen olmasını bekleyemeyiz. Türkiye bugün çok büyük bir değişim içerisinde. Türkiye'de artık özgürce konuşulabiliyor. Benim gençliğimde insanlar söyledikleri şeylerden dolayı idama kadar gidebiliyorlardı. Eskiden 'Kürt' sözcünü kullanmak bile suçtu. Kürtçe konuşanlar mahkum ediliyordu. Bugün, Kürtler iktidar ortağı olma çabası gösteriyorlar."
HALKIN SEÇTİĞİNE SAYGI
Özellikle aydınların halkın tercihlerine güvenmek ve saygı duymak zorunda olduğunu söyleyen Ergün, "Halk neyi seçerse saygı duymak zorundasın. Hepimiz, aynı şekilde tuvalete gidiyor, hepimiz aynı biçimde sevişiyor, hepimiz aynı şekilde yemek yiyoruz. Sadece birileri entelektüel, aydın oluyor. Aydınlar görevlerini doğru yapmalılar, hakkını isteyen halkın yolunu açmalılar" dedi.
12 EYLÜL'LE HESAPLAŞACAĞIM
12 Eylül askerî darbesinin mağdur ettiği sanatçılardan biri olan Ergün, en çok da 12 Eylül'le hesaplaşma olanağı sağladığı için referandumda 'evet' diyeceğini söyledi. Ergün şöyle konuştu: "Ben bu ülkeden alacağı olan bir insanım. 12 Eylül, 12 Martları yaşamış ve bunun zulmünü çekmiş bir insanım, bir sanatçıyım. Benim bu ülkede göreceğim hesaplar var. 15. maddenin kaldırılması bile utancın temizlenme imkânıdır."
SİNAN ÇETİN
KARARI: EVET
Sinema dünyasının önemli isimlerinden Sinan Çetin, 12 Eylül'de yapılacak anayasa referandumunda artık ordunun kendi alanı dışına çıkmaması için 'evet diyeceğini söyledi. Anayasa reform paketini olumlu bulduğunu belirten ünlü yapımcı ve yönetmen, özellikle darbeleri önleyecek, askere sivil yargı yolunu açacak maddelere sıcak bakıyor. Metnin kabulünün darbe girişiminde bulunacakları dizginleyeceğini savunan Çetin, "Kendi milletine silah doğrultmayacak bir ordu için 'evet' diyeceğim" dedi. Bu arada Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı Başkanı Mehmet Doğan ve Türkiye Yazarlar Birliği Başkanı İbrahim Ulvi Yavuz da evet vereceklerini açıkladı.
ORHAN PAMUK
KARARI: EVET
Anayasa paketinin oylanacağı 12 Eylül'deki referanduma sayılı günler kala Nobel Edebiyat Ödülü sahibi dünyaca ünlü yazar Orhan Pamuk referandumda "evet" oyu kullanacağını açıkladı. Pamuk, NTV'den Banu Güven'e verdiği röportajda anayasa değişikliğini onaylamanın "AKP'yi desteklemek ya da hükümete güvenoyu vermek anlamına gelmeyeceğini" belirtti. Ünlü yazar referandumda 'evet' oyu kullanıp, seçimlerde AKP'ye oy atmayacak çok sayıda kişi olabileceğine de dikkat çekti. 1980 askeri darbesiyle birçok insanın büyük sıkıntılar yaşadığını hatırlatan, Pamuk şunları söyledi: "Benim Anayasa değişikliğindeki oyum evet... 12 Eylül Anayasası'ndan zaten memnun değilim. Anayasadan çok fazla anlamam çünkü siyasi ve hukuki bir belgedir. Ben, 12 Eylül'ün kendisinden memnun değilim. Bazı seçmenler de işin siyasileşmesi yüzünden 12 Eylül'e önem vermiyorlar. Bu, mevcut hükümete hayır kampanyası haline sokulduğu için 'hayır' diyecekler. Bu anayasa değişikliklerine hayır diyenlerin bir kısmının, değişkliklerin iyi olduğunu düşündüklerine inanıyorum..." Pamuk röportaj sırasında son kitabını da anlattı: "Kişisel hayat hikayemden pekçok şey taşıyor..."
SEZEN AKSU
KARARI: EVET
Eksikliklerine rağmen evet diyeceğim. Dört dörtlük, gerçek bir toplumsal uzlaşmayla hazırlanacak çok daha kapsamlı ve özgürlükçü nihai şeklini alana kadar da evet demeye devam
edeceğim!
SEYFİ DURSUNOĞLU (HUYSUZ VİRJİN)
KARARI: HAYIR
Maddelerin içinde kabul ettiklerim de var kabul etmediklerim de. Kabul ettiklerimin geçerli olması için evet, kabul etmediklerimin geçerli olmaması için hayır demem lazım. Paket olarak sunulmasında esas problem, 8’ini kabul edecek belki insan 2’sini reddedecek. Bu işin referanduma kadar gelmemesi lazımdı. Bu problemleri mecliste halletmelilerdi.
ORHAN GENCEBAY: "Önce halka iyi anlatılması lazım"
KARARI: EVET
12 Eylül anayasasının değişmesini istemekle birlikte bunun bir konsensüs dâhilinde olması gerek. Bu referanduma giderken halkımızın tüm bu detayları bilmediğinden eminim.
Bilmesi de mümkün değil. Halkımız neye evet, neye hayır dediğinin farkında olmayabilir. Kimse halkımız kandırmak niyetinde olmaz, öyle bir şeyi aklımın ucundan geçirmek istemiyorum. İyi olanı yapmaya çalışırlar diye düşünüyorum. Ama bunu halkımıza iyi anlatmalıyız. Anlayabilirsek referandum daha sağlıklı olabilir.
NEBAHAT ÇEHRE: "Yeni Anayasa ülke için çok önemli ve büyük bir değişim"
KARARI: KARARSIZ
Aslında konu uzun süredir tartışılıyor ama ben bir türlü yoğunlaşamadım. Yeni Anayasa ülke için çok önemli ve büyük bir değişim. Bu noktada birden karar verip evet ya da hayır demeyi doğru bulmuyorum. Acele etmemek, çok iyi deşmek, araştırmak ve sağlıklı bir karar almak gerekiyor.
SİNAN ÇETİN: "Bir daha darbe olmamasını garanti altına almak adına"
KARARI: EVET
Devletin seçilmişler tarafından yönetilmesini sağlamak, atanmışların seçilmişlerin iş yapmasını engellemek için anayasanın arkasına saklanmasını engellemek ve bir daha darbe olmamasını garanti altına almak adına atılacak her adıma evet diyorum.
AHMET ÜMİT: "Değişmesini istiyorum ama bu şekilde yeterli değil"
KARARI: BOYKOT
Oy kullanmayacağım. Buna boykot da diyebiliriz. 12 Eylül anayasasına başından beri karşıyım ama bu şekilde değişim yeterli değil. Anayasa değişikliği bütün partilerin içinde olduğu bir konsensusla gerçekleşmeli, tek bir partinin projesi olmamalı.
LALE MANSUR: "Anayasa paketinin askeri vesayetten çıkmak için önemli bir adım olacağını düşünüyorum"
KARARI: EVET
Mevcut anayasanın delinmesi adına halkın çoğu referandumda evet diyecek. Bu 12 Eylül anayasasının ilk ciddi yırtılması. Ciddi bir adım atma. Bu bir yola çıkıştır ve herkesin desteklemesi gerekir. CHP’dekiler “Biz yapacağız, onlar yapmasın, biz gelince hâlledeceğiz” diyorlar. Nereye geliyorlar? Gelip gittikleri bir yer de yok. İktidara gelmek istiyorlar gibi bir havaları da yok. Ben eminim CHP ve MHP’nin içerisinden evet diyen çok kişi çıkacak. Onlar istedikleri kadar hayır desinler. Aslında evet her zaman yetersiz olacak. Biz sorumluluk sahibi vatandaşlar olarak hep daha fazlasını isteyeceğiz. İlk defa bir yola çıkış söz konusu. İlk defa sendikalaşma adına olumlu adımlar atılıyor. Yine ilk defa 12 Eylül anayasası deliniyor. Ben bu nedenlerden ötürü evet diyeceğim. Anayasa paketinin askeri vesayetten çıkmak için önemli bir adım olacağını düşünüyorum.
NASUH MAHRUKİ
KARARI: HAYIR
Maddeler farklı farklı sorulsaydı kimine evet kimine hayır diyebilirdim. Birbiriyle alakası olmayan birçok şey sadece tek bir cevapla çözülmeye çalışılıyor. Üstelik dokunulmazlıkları kapsamayan bir referandumu anlamlı da bulmuyorum.
EMEL MÜFTÜOĞLU: "Sonuç değişmese de evet!"
KARARI: EVET
Demokratik bir ülke olmamız adına sonuç çok değişmese de benim referandumda kararım evet yönünde olacak. Çok fazla da bir şey söylemek istemiyorum. Bunlar çok hassas konular.
EDİZ HUN: "Bu benim için uygun bir anayasadır"
KARARI: EVET
Anayasa paketini okuyan hayır diyemez. Açıp yeni metni okuyun, eskisiyle kıyaslayın. Eğer çok şartlanmış değilseniz evet oyu vereceğinizi düşünüyorum. Psikolojide şartlı refleks vardır, şartlanmayalım… Vicdanımızla, zihnimizle anayasayı yeniden irdeleyelim. Beğenmediğimiz maddeler varsa itirazımızı yapalım ama topyekûn bir hayır anlamsız. Referandumda sağcısolcu meselesini bırakalım. Bu ülkenin evlatları olarak birbirimizi kardeşçe kucaklayalım.
EDA-METİN ÖZÜLKÜ
KARARI: HAYIR
Mevcut anayasanın kesinlikle değiştirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu değişim için titiz bir çalışma yapılması gerekir. Oysa aceleye getirilmiş bir anayasayla karşı karşıyayız. Yeni anayasayı tatmin edici bulmuyoruz. Tatmin edici bir değişiklik olsaydı evet derdik.
MÜJDAT GEZEN: "İki maddeyi çıkarsalar evet diyeceğiz"
KARARI: HAYIR
Madde madde değil, paket halinde oylama isteniyor. Muhalefet partilerinin dediği gibi, iki maddeyi paketten çıkarsalar ‘evet’ diyeceğiz belki de.
NİLGÜN BELGÜN
KARARI: KARARSIZ
Keşke paket hâlinde değil de madde madde oylasaydık. Ama sonuçta evet çıkacağını hissediyorum. Çünkü ahkâm kesen entel danteller, “oy kullanmayacağım” diyorlar. Oy kullananların verdiği karara da katlanacaksın o zaman.
TEOMAN: "Pakette daha pek çok demokratik hak mevcut"
KARARI: EVET
Kararımı AKP’yi değil, anayasa değişikliğinin Türkiye’ye iyi geleceğini düşünerek verdim: Evet! Bence şu anda yapılması gereken; eksiklik olsa da hâlihazırda elimizde olan bu paketi desteklemek. Tartışmanın sadece 12 Eylül üzerinden yürümesi beni rahatsız ediyor. Oysa pakette daha pek çok demokratik hak mevcut. Erdal Eren, tabii ki 12 Eylül cuntası vahşetinin simge ismi. Ama o dönemin mağdurları yüz binlerce kişi, hatta artçı dalgalarıyla bütün Türkiye.
ARTO
KARARI: KARARSIZ
Hem iyi hem kötü yönleri var. Anayasa tek partinin eğilimlerine göre değil, halkın çıkarlarına uygun hazırlanmalı. Yarın başka parti gelse, o da kendine göre değiştirse ne olacak? Ama yasalarımız modernize edilmeli tabii ki. Karar veremiyorum o yüzden.
TULUHAN TEKELİOĞLU: "Daha demokratik bir ülke için..."
KARARI: EVET
12 Eylül’de 10 yaşımdaydım ve teyzem Mamak Cezaevi’ndeydi. O dönemi çok iyi biliyorum. O yüzden daha demokratik bir ülke için evet diyeceğim ama üzerinde çalışmalar yapılması gerektiğini de düşünüyorum.
İHSAN KALKAVAN: "Referanduma bir parti oylaması olarak bakmıyorum"
KARARI: EVET
Aklı başında, biraz mürekkep yalamış, politik hesaplar içinde olmayan herkes evet demeli. Anayasayı eksik buluyorum ama yine de evet diyeceğim. Ben ayrıca bu referanduma bir parti oylaması olarak bakmıyorum.
MURAT YALÇINTAŞ (İTO Başkanı): "Türkiye’nin oynadığı role uygun yeni bir anayasaya ihtiyacı var"
KARARI: EVET
Herkesin bu referandumu politik bir duruş olarak algılamak yerine partiler üstü bir mesele olarak görmesi gerekir. Anayasanın kısmen de olsa değiştirilmesi bizim için önemlidir. Türkiye’nin bölgesinde ve dünyada oynadığı role uygun yeni bir anayasaya ihtiyacı var.
SERAY SEVER: "Herkes oy kullanmalı"
KARARI: EVET
Herkesin oy kullanması gerektiğine inanıyorum. Ben de oy kullanacağım. İnsanlar sandığa gidip özgürce oylarını kullanmalı.
NİHAT DOĞAN: "Cunta anayasasının devamını istememiz mümkün değil"
KARARI: EVET
Biz bu anayasaya evet diyoruz. Yetmez ama evet. Demokratik ülkelerde bütün anayasaları sivil inisiyatif ve parlamento yapar. Bütün maddelerin özgürlüklerle dolu olması gerekir. Mevcut anayasa cunta anayasası olduğu için devam etmesini istememiz mümkün değil.
