Ara Güler Arşiv ve Araştırma Merkezi'ndeyiz. Ellerine mavi eldivenleri geçirmiş dört kişi büyük bir titizlikle çalışıyor. Bir dosya var masanın üzerinde. Meraktan usulca kapağını kaldırıyorum. Karşıma bir kontak baskı çıkıyor. Cemal Süreya'nın o bildik Ara Güler portresinin bulunduğu fotoğraf serisi yer alıyor bu baskıda. Hemen yanındaysa daha önce çekilmiş ve hiç bilmediğimiz bir Cemal Süreya portresi iliştirilmiş.
Ara Güler'in üzerine 'Şahıslar IV' yazdığı kutudan çıkarılmış olan bu baskılar ve negatifler itinayla incelendikten, bakımı yapıldıktan sonra taranıp dijitalleştirilecek. Bu kutuda kimlerin fotoğrafı yok ki, Erol Akyavaş, Safiye Ayla, Uğur Mumcu, Özdemir Asaf, Turgut Uyar...
1 MİLYON FOTOĞRAF VAR
Ara Güler'in arşivinin sürprizli olduğunu kestirebiliyordum ama bu kadarı beni de şaşırtıyor.
Aklıma 2000'li yılların başında arşiviyle ilgili yaptığım söyleşide Ara Güler'in serzenişi geliyor: "1 milyondan fazla fotoğraf var arşivde. Türkiye'nin görsel hafızası burada. Ama bu hafızayla ilgilenen yok. Ben özene bezene bir arşiv yaptım. Artık ilgilenemiyorum. Kimse de bu arşive sahip çıkmak istemiyor. Belki Magnum'dan birileri gelecek. Bana bir şey olsa ne olacak bu arşive bilemiyorum."
Ara Güler'in aklındaki kötü senaryo hayata geçmedi. Doğuş Grubu Ara Güler'in arşivine sahip çıktı. Bilindiği üzere Bomantiada'da bir Ara Güler Müzesi kuruldu. O hayattayken de bu müze açıldı. Müzenin yan tarafındaysa Ara Güler Arşiv ve Araştırma Merkezi bulunuyor. Bu arşiv ilk defa kapılarını açıyor gazetecilere. Merkez Ara Güler'in arşivinin ne kadar kıymetli olduğu bilen bir ekip tarafından düzenlenmiş. Sanat danışmanı Çağla Saraç öncülüğünde bir ekip harıl harıl çalışıyor. Arşivi bize Ara Güler ve Araştırma Merkezi Müdürü Umut Sülün gezdiriyor.
ARA GÜLER HUZURLUYDU
2017'de başlamış çalışmalar. Umut Sülün anlatıyor: "7 ay sürdü envanter çalışması. Galatasaray'daki Güler Apartmanı'nda bulunan, Ara Bey'in oluşturduğu arşiv sistemi temel alınarak buraya taşındı. Tüm arşivini, fotoğraf ve sanat koleksiyonu buraya taşıdık. Sonra Gümüşsuyu'nda evindeki kütüphanesini ve sanat koleksiyonunu da getirdik. Çok titiz çalıştık. Her fotoğraf negatifi tek tek inceleniyor, temizleniyor, dijitalleştiriliyor. Arşivin yüzde 70'ini dijitalleştirdik. Dört beş ay içerisinde tamamını bitireceğiz" diyor.
Tüm bu çalışmalar Ara Güler'in gözetiminde yapılmış aslında. Umut Sülün Ara Güler'in zaman zaman gelip arşivdeki çalışmaları gözlemlediğini anlatıyor. Sülün "Ara Güler çok huzurluydu. Yaptığı arşivin sistematiğini anlattı bize. En ufak bir bilgiyi bile değerlendirdik. Onunla yaptığımız her konuşma işimizi kolaylaştırdı. Bu titizliğimizi görünce çok mutlu oluyordu" diyor.
Ara Güler her detayı düşünerek oluşturmuş arşivini. Hangi fotoğrafı ne zaman çekmiş, hangi yayın için çekmiş not almış. Fotoğraf yayınlandıktan sonra yayının nüshası varsa onu bulmuş, o fotoğraflarla ilgili yazışmaları bile dosyalamış. Umut Sülün "Yani bir fotoğrafı nerede, nasıl, niye çektiğini biliyoruz" diyor.
Dialar, negatiflerin titizlikle bakımı yapıldıktan ve dijitalleştirildikten sonra özel bir bölümde saklanıyor. Bu bölüm otomatik. Fotoğraflar zarar görmeyecek şekilde tasarlanmış. Deprem, yangın gibi kötü bir durum halinde kendini koruyup bir konteynıra dönüşen bir sistem geliştirilmiş...
BİR MÜZE DE GALATASARAY'DA
Yani Ara Güler'in arşivi emin ellerde... Bu arşivi korumak takdire şayan. Ama ekibin amacı sadece arşivi korumak değil. Bu arşivden ziyadesiyle faydalanmak. Buradaki fotoğraflar ve materyallerden oluşturulacak sergiler hem Ara Güler'in Bomantiada'daki müzesinde hem de müzeye dönüştürülecek olan Galatasaray'daki Güler Apartmanı'nda sergilenecek.
Güler Apartmanı'nın müzeye dönüştürülecek olması yeni bir bilgi aslında. Ustanın vefatı sonrasında oranın da müzeye dahil edilmesi kararı alınmış. Ara Güler'in, Güler Apartmanı'nın dördüncü katındaki ofisi bütün eşyalarıyla bire bir korunacak. Apartmanın diğer bölümleriyse sergilere ev sahipliği yapacak.
İşte ustanın mirasına böylesi bir titizlikle sahip çıkma hamlesi Ara Güler Arşiv ve Araştırma Merkezi-Ara Güler Müzesi'nin, geçtiğimiz hafta Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülü'yle taltif edildi. Bu ödül açıkçası merkezi ve müzeyi şevklendirmiş. Ve onlar Ara Güler'in arşivindeki birçok hazineyi insanlara sunmak ve onun adını yaşatmak için daha çok çalışmaya başlamışlar.
ARA USTA DÜNYAYI DOLAŞACAK
Arşivde 1 milyon civarında dia ve negatif bulunuyor.
Arşivdeki fotoğraflar üç dört ay sonra tamamı dijital ortama aktarıldıktan sonra internet üzerinden ulaşıma açılacak.
Dijitale aktarım sürecinde Ara Güler'in baskı tarzı esas alınarak fotoğraflar taranıyor.
Malum Ara Güler'in çektiği fotoğraflar genel olarak telifsiz kullanılıyor. Ama bu durum artık değişti. Arşivin tanıtımı ve akademik çalışmalar dışındaki kullanımlardan artık telif alınacak.
Ara Güler'in bildik fotoğraflarının yanı sıra bilmediğimiz fotoğrafları peyderpey çeşitli sergilerle gün yüzüne çıkarılacak.
Ara Güler'in arşivinin yanı sıra ünlü fotoğrafçıların ona hediye ettiği fotoğraflardan oluşan fotoğraf ve sanatçıların verdiği sanat koleksiyonu da bulunuyor. Bunlar da yine sergiler aracılığı ile kamuoyuna sunulacak.
Müze yönetimi 2019'da dünyanın önemli şehirlerinde Ara Güler retrospektif sergisi açmayı planlıyor.
