Avrupa para birliğine üye on yedi ülkeden beşi battı. Bunları sırasıyla belirtelim:
İrlanda, Portekiz, İspanya, Yunanistan ve Güney Kıbrıs. Şimdi Balkanlar'da ahbap çavuş kapitalizminin uygulandığı euro bölgesine üye olan Slovenya batıyor. Fakat batma hikâyesi çok ilginç, çünkü bir hafta önce piyasalardan 10 yıl vadeli yüzde 6 faizle 3.5 milyar dolar borçlandı. Bu borçlanmanın hemen ardından kredi derecelendirme kuruluşu Moody's Slovenya'nın notunu çöp seviyesi olarak isimlendirilen "yatırım yapılamaz" seviyeye getirdi. Oysa Slovenya'nın batacağını notçu kuruluş biliyordu.
Ama bekledi. Borçlanma yapıldı ardından notu düşürdü.
Kısaca tam bir yatırımcıyı kandırma operasyonu yapıldı. Şimdi uzmanların söylediği şu: Kurtarma operasyonu yapılmazsa Slovenya ekonomisinin yürüyebilmesi mümkün değil.
Gelelim Slovenya'nın niçin battığına...
Slovenya bankacılık sektörü ülkenin kendi tasarruflarından çok daha fazlasını dışarıdan borç olarak alıyor. Aynı zamanda adeta bir vergi cenneti gibi çalışıp küresel zenginlerin paralarını mevduat olarak toplayıp, ülkedeki, siyasetçilere yakın şirketlere teminat almadan kredi olarak veriyor. Bu tip kapitalizme Balkan tipi ahbap-çavuş kapitalizmi adı veriliyor. Tabii alınan krediler geriye dönmeyince bankalar zor durumda kalıyor. Hatta son günlerde vergi cennetlerinde ortaya çıkan endişeler Slovenya'dan para çıkışına da neden oluyor. Gelelim Slovenya bankalarının kredi riskine... Slovenya bankalarında 6.8 milyar dolar tutarında geri dönmeyen kredi var. Ve bu tutardaki geri dönmeyen kredi ülke milli gelirinin beşte birine eşit düzeyde bulunuyor. Bir de hemen unutmadan belirtelim: Slovenya ekonomisi euro bölgesi içinde durgunluğa giren ekonomilerden biri.
AB Komisyonu'nun tahminine göre Fransa, İtalya, İspanya ve Hollanda gibi 2013'ü durgunluk içinde geçirecek.
Ekonomisinde canlanma belirtileri de yok.
Peki bundan sonra Slovenya için neler yapılacak? Hatırlayacaksınız Güney Kıbrıs'ın kurtarma operasyonu AB'ye 13 milyar dolara mal oldu. Şimdi Slovenya için de yaklaşık 7 milyar dolar gerekecek. Böylece Euro bölgesine üye batan beş ülkenin ardından altıncı batan ülke Slovenya olacak. Dolayısıyla Avrupa Para Birliği'ne üye 17 ülkeden 6'sı batmış durumda. Oysa Avrupa Para Birliği ya da Euro bölgesine girebilmenin koşulları olan Maastricht kriterlerinin, kredi faiz oranları, enflasyon oranları, kamu bütçe açığı ve borç yükü oranları ile devalüasyon koşulları zamanında dikkate alınıp ve izlemesi yapılsaydı böyle bir batma olayı belki de olmayacaktı. Anlayacağınız AB sürekli Türkiye için kural ve izleme koyarken belli ülkeler için hiçbir koşul getirmiyor.
O halde AB'yi crony kapitalizm ya da ahbap-çavuş kapitalizmi olarak değerlendirmekte bir sakınca yok.
Not: Onur Öymen aradı, Gümrük Birliği çerçevesinde yapılan serbest ticaret anlaşmalarıyla ilgili olarak Egemen Bağış'ın ileri sürdüğünün tam aksini savunduğunu belirtti.