Amerikan ekonomisinin savaşla ayakta durduğuna, yaşadığına inanılırdı. Savaş, stokta bekleyen malları eritir ve böylece piyasaya mal arzını çoğaltmak için üretim hızlanır ve ekonomi büyürdü.
ABD yöneticileri de işte bu nedenle savaşmak için fırsat arardı. Ama son yıllarda olaylar tam aksine gelişti. Irak ve Afganistan savaşları ABD ekonomisine çok pahalıya mal oldu. Hazine son iki savaşın maliyetini karşılayamadı.
Peki niye ABD Hazinesi savaş masraflarını karşılayamadı? Çünkü George W.
Bush döneminde başlatılan Irak ve Afganistan savaşları Hazine'ye 1.3 trilyon dolar gibi devasa bir doğrudan maliyet getirdi. Bu yük, borçlanmayla karşılandı.
Ayrıca savaş malullerine ve diğer askeri ihtiyaçlara da sırasıyla 428 milyar dolar ve 663 milyar dolar ödeme yapıldı. Bu giderler de borçlanma yoluyla karşılandı.
Askeri harcamalar böyle füze hızıyla yükselirken, Bush yönetimi bir de zenginler için 1.7 trilyon dolarlık vergi indirimine gitti. Böylece kamu gelir ve gideri arasındaki fark daha da açıldı.
Federal vergilerin milli gelire oranı yüzde 15'e gerilerken, Federal harcamaların milli gelire oranı yüzde 24'e yükseldi. Dolayısıyla ABD ekonomisini hep canlandırdığı düşünülen savaş, bu defa devleti mali krize sürükledi ve bugünlere gelindi. ABD'nin, uzun dönemli borçlarını ödeyemeyeceği düşünülerek, tarihinde ilk defa notuna dokunuldu.
Gelelim ABD ekonomisinin yeni dünya düzenindeki yerine... ABD askerleri, 2. Dünya Savaşı'na 16 milyon mevcutla katıldı. Ünlü iktisatçı Joseph Stiglitz ve Linda Bilmes'in hesaplamalarına göre, 2007 fiyatlarıyla 2. Dünya Savaşı ABD'ye 5 trilyon dolar maliyet getirdi. Oysa bugün Irak'ta görev yapan bir askerin maliyeti 400 bin dolar tutuyor. Asker öldüğü takdirde ailesine 500 bin dolar veriliyor. Dolayısıyla sadece Irak savaşı Amerikalılara 3 trilyon dolara mal oldu.
Ayrıca Irak savaşına "petrol fiyatlarını düşüreceğiz" diyerek giren ABD yönetiminin evdeki hesabı da çarşıya uymadı. Yükselen petrol fiyatları nedeniyle Irak savaşı öncesi günlük 238 milyon dolar olan petrol ithalatı maliyeti, günlük 1.4 milyar dolara yükseldi. Anlayacağınız savaş ekonomi de her dengeyi bozdu. Irak savaşının ardından artan enerji maliyetleri ABD'nin ihraç mallarının rekabet gücünü azalttı. Gelelim ABD'nin tutmayan hesabının yansımalarına... Başta da dediğimiz gibi, geçmişte ABD ekonomisi hep savaşla canlanıp büyürken, bu defa tam tersi yaşandı, savaşın olumsuz etkisi küresel piyasaları da sardı.
Gerçi Türkiye gibi maliyesi sağlam ülkeler iyi durumda ama Avrupa'nın maliyesi zor durumdaki ülkeleri Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İspanya ve İtalya daha da sarsılacak gibi görünüyor. Çünkü IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası örgütleri yöneten ABD, bu kuruluşları fonlamada artık zorlanacak.
Avrupa'nın sorunlu ülkeleri, "kurtarma fonu" bulamadıkları için mali krizlerini kısa vadede çözemeyecek. İşte bu nedenle küresel yatırımcılar, bu ülkelere gitmeyecek ve Türkiye'ye daha fazla gelecek.
Şimdi gelelim Türkiye'nin acilen neler yapması gerektiğine... Ankara hemen uzun vadeli sermaye girişini teşvik kararları almalı. Yeni anayasanın yatırımcıya güven verecek demokratik ilkelerini hiç vakit kaybetmeden açıklamalı.Yargı ve asker vesayetinin, yabancı yatırımları geçmisteki gibi keyfi olarak engelleyemeyeceğini bütün dünyaya duyurmalı.
Unutmamalı! Bu kriz Türkiye'de çıkmadı. Bu kriz Avrupa'da ve ABD'de çıktı. Bu bizim krizimiz değil, onların krizi. Nasıl onlar gecmişte bizim krizimizden hep yararlandıysa şimdi aynısını Türkiye yapabilir. Artık küresel ekonomide ibre Türkiye'den yana döndü. Bu lehimize gelişen koşulları değerlendirmemiz şart.
Yoksa aksi sadece yönetim hatası olur, başka bir şey olmaz!
