Zürih'te yaşanan son dakika krizi Ermenistan açısından bu barışma sürecinin ne kadar zor olacağının son örneği oldu. Türkiye bu sürece Ermenistan'a oranla kendinden daha emin bir şekilde yaklaşıyor. Ermenistan ise adeta her aşamada işkenceye tabi tutulmuş gibi kıvranarak ve zorlanarak adım atıyor. Peki neden? Sarkisyan'ın neden bu kadar zorlandığını Türk kamuoyu anlıyor mu?
Her şeyden önce neden iki ülke barış sürecine girmeye karar verdiler, onu anlamak gerekiyor. Zira bu sürecin ortaya çıkış nedenlerini anlamadan, krizleri anlamak mümkün değil. Türkiye'den başlayalım. Türkiye açısından iki temel faktör var bu süreci körükleyen. Birincisi AK Parti'nin komşularla "sıfır sorun" politikası. Yani siyasi irade. Bu tabii ki önemli. Ama kanımca ikinci faktör daha da ön planda. Bu ikinci faktör ise dış dinamikler. Özellikle de Amerika'da Barack Obama'nın Beyaz Saray'da olması. Hatırlarsanız Türkiye'de devlet ve hükümet Amerikan seçimlerinde John McCain'in kazanmasını tercih ediyordu. Neden? Çünkü Obama Ermeni lobisine daha yakındı ve soykırım tezine destek sözü vermişti. İşte bu nedenle Obama Türkiye açısından ciddi bir risk teşkil ediyordu.
Nitekim Obama'nın göreve gelmesiyle, Ermeni dosyası ivme kazandı. 24 Nisan'dan sadece iki gün önce dünyaya açıklanan ilişkileri normalleştirme süreci tesadüfi değildi. Türkiye bu sürece Obama göreve geldikten sonra daha bir dört elle sarılmaya başladı. Zira Ankara Amerika ile bir "soykırım" krizi yaşamak istemiyordu. Aynı şekilde Obama'da Türkiye ile bir soykırım krizi yaşamak istemiyor. O nedenle Washington'un bu Ermenistan-Türkiye barış sürecine ihtiyacı var. Ancak bu süreç sayesinde Obama başını dik tutarak kampanya sırasında verdiği soykırımı tanıma sözünden geri adım atabilir. Ve gene ancak bu süreç sayesinde Obama, 180 derece dönüş yaparak, ABD Kongresi'ndeki Ermeni soykırım yasa tasarısına karşı Türkiye lehine lobi yapabilir.
Karabağlı Sarkisyan barış için şans
Peki ya Ermenistan? Erivan tam da Obama göreve gelmişken neden barış sürecine girmeye karar verdi? Üstelik de Sarkisyan bu sürece "soykırım" tezini sorgulayan ve Türkiye'nin en başından beri desteklediği "tarih komisyonu" fikrini kabul ederek giriyor. Neden Sarkisyan bütün dünyadaki Ermeni diasporasını sinirden köpürten bu tarih komisyonu önerisini kabul ediyor? Bunun da en azından iki nedeni var. Birincisi Sarkisyan'ın Karabağlı oluşu. Karabağ Ermenileri için "1915 trajedisi" Anadolu Ermenileri kadar travmatik bir dönüm noktası değil. Onlar o dönem yaşananlardan Batı'daki Ermeniler kadar etkilenmedi. Kolektif kimlikleri "soykırım" üzerine kurulu değil. Karabağ Ermenileri için asıl mesele hep Karabağ'ın Ermenistan'la birleşmesi oldu. Asıl düşmanları ve dertleri Batı'daki Türkler değil, yanı başlarındaki Azeriler ve Azeri egemenliği altında olmalarıydı. Bundan kurtulmak için, bu amaç uğruna savaştılar. Sonuçta rüyalarına kavuştular. O nedenle bugün savaş kazanmış Karabağ Ermenileri Türkiye konusunda Batı'daki Ermeni diasporasına göre daha pragmatik olabiliyor. İşte zaten tam da bu nedenle Karabağlı Sarkisyan Türkiye ile ilişkilerin düzeltilmesi açısından bir şans.
Erivan'ın barış sürecini desteklemesinin arkasındaki ikinci neden ise Rusya'ya duyulan güvensizlik. Putin'in 2008'de Gürcistan'da yaptıkları Ermenistan'da ciddi endişe yarattı. Zaten Türkiye ve Azerbaycan'la kavgalı Erivan bu sefer Gürcistan sınırının da kapanışına tanık oldu. Ermenistan'ın dış dünyayla bütün bağları aylarca koptu. Bu durum Erivan'ı ve Sarkisyan'ı haliyle ciddi bir ikilemle karşı karşıya bıraktı. Rusya'ya karşı artan güvensizlik nedeniyle, Sarkisyan Batı ile ilişki kurmak için ciddi bir arayışa girdi. Batı'ya açılan yol ise Türkiye'den geçiyordu. İşte bütün bu nedenlerle Türkiye ve Ermenistan, ABD'nin de desteğiyle, tarihi bir barışma sürecine girdi. Bakalım iki ülke bu uzun ve
ince yolda ne kadar ilerleyecek.